Jeśli korzystasz z zasobów graficznych (choć nie tylko) umieszczonych w internecie dla własnych celów (np. blogerzy), z pewnością prędzej czy później zetknąłeś się z pojęciem licencji Creative Commons. Czym one są? Ile ich jest? Jakiego są rodzaju? W końcu co musisz, wykorzystując dzieło chronione tą licencją, zrobić by nie naruszyć jej postanowień?
Po kolei.
Internet zmienił wszystko.
Im szerszy miał zasięg, tym bardziej zmieniał podejście do otaczającej nas rzeczywistości, w tym do praw autorskich. Zaczęło się od oprogramowania. Okazało się bowiem z czasem, że im większy krąg użytkowników ma dostęp do kodu źródłowego, tym ostatecznie lepszy jest taki produkt, bardziej dostosowany do potrzeb użytkowników. Tak narodziły się licencje open source które upoważniały osoby korzystające z kodu źródłowego konkretnego oprogramowania do dokonywania w nim określonych zmian i dalszego udostępniania na tych samych zasadach.
Polecamy: Prawo autorskie 2013: Komisja chce zmian w OZZ-etach
Największe znaczenie dla ruchu open source ma licencja GNU GPL o której pisałem na moim blogu.
Życie nie znosi próżni, więc dość szybko licencje open source wyewoluowały w licencje open content , które dotyczyły już wszystkich rodzajów utworów, nie tylko oprogramowania.
W taki właśnie sposób powstała organizacja Creative Commons, a ściślej rzecz biorąc był to międzynarodowy projekt służący zarządzaniu przez twórców prawami autorskimi do ich utworów i oferujący odpowiednie rozwiązania prawne w tym zakresie. Inicjatywa ta powstała w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej w roku 2001. Polski oddział istnieje od roku 2005.
Rozwiązania tego typu były tylko kwestią czasu. Na dłuższą metę nie można przecież pogodzić maksymalnej ochrony prawno-autorskiej z chęcią maksymalizacji zasięgu danego dzieła oraz z faktem, że dzielenie się swoją twórczością jest tak naprawdę istotą internetu.
Licencje CC w obecnej postaci są de facto wzorcami umownymi przygotowanymi przez organizację CC. Ich warunki nie podlegają negocjacji.
Cechy wspólne wszystkich licencji CC przedstawiają się następująco:
- charakter niewyłączny,
- charakter nieodpłatny,
- są bezterminowe,
- nie mogą zostać wypowiedziane,
- udzielane są z ograniczeniem odpowiedzialności za szkodę oraz z wyłączeniem rękojmi i gwarancji za wady licencjonowanego utworu.
- licencje CC wygasają automatycznie w przypadku naruszenia jej postanowień przez osobę korzystającą z licencjonowanego dzieła.
Powyższe cechy są wspólne dla wszystkich typów licencji CC.
Polecamy: Jak długo trwa ochrona praw autorskich do utworu?
Jak już jednak zdążyłeś zauważyć, mamy kilka (dokładnie sześć) rodzajów licencji CC:
- uznanie autorstwa (BY):
Na podstawie tej licencji licencjonobiorca może:
- kopiować,
- rozpowszechniać,
- odtwarzać i wykonywać utwór,
- tworzyć utwory zależne,
- użytkować utwór w sposób komercyjny.
Jedynym warunkiem jest uznanie autorstwa, tj. oznaczenie utworu w sposób podany przez twórcę lub licencjonodawcę.
Jest to „bazowa” licencja CC, dająca najszersze uprawnienia licencjonobiorcy. Dlatego też opisy kolejnych licencji CC będę opierał na różnicach z tą licencją.
- uznanie autorstwa-na tych samych warunkach (BY-SA)
Na podstawie tej licencji licencjonobiorca ma takie same uprawnienia jak w uznaniu autorstwa (BY) z tą jednak różnicą, iż jakiekolwiek zmiany, modyfikacje, powstałe utwory zależne lub nowe utwory można rozpowszechniać jedynie na podstawie takiej samej licencji.
Pozostaje warunek dotyczący uznania autorstwa (BY).
- Uznanie autorstwa-bez utworów zależnych (BY-ND)
Tym razem nie wolno tworzyć utworów zależnych na podstawie tak chronionego utworu.
Pozostają obwarowania dotyczące uznania autorstwa(BY).
- Uznanie autorstwa-użycie niekomercyjne (BY-NC)
Nie wolno użytkować w celach komercyjnych.
Pozostają obwarowania dotyczące uznania autorstwa (BY).
- Uznanie autorstwa-użycie niekomercyjne-na tych samych warunkach (BY-NC-SA)
Nie wolno wykorzystywać w celach komercyjnych.
Pozostają obwarowania dot. uznania autorstwa-na tych samych warunkach(BY-SA).
- Uznanie autorstwa-użycie niekomercyjne-bez utworów zależnych (BY-NC-ND)
Nie wolno wykorzystywać tak chronionego utworu w celach komercyjnych oraz tworzyć na jego podstawie utworów zależnych.
Pozostają obwarowania dotyczące uznania autorstwa (BY).
Mimo szczytnych założeń, które legły u podstaw powstania licencji CC, zwraca się uwagę na liczne „niespójności” tych licencji z polskim systemem prawno-autorskim. Kwestie te wykraczają poza ramy niniejszego artykułu, niemniej jednak warto tą kwestię choćby zaznaczyć.
Dodatkową ciekawostką jest fakt, że polskie licencje CC nie zawierają postanowień zakazujących możliwości ich wypowiedzenia (pewnie wbrew intencjom ich twórców, na co zwrócił uwagę dr Wojciech Machała). Tym samym idąc tropem polskiej regulacji prawno-autorskiej istnieje teoretyczna możliwość ich wypowiedzenia, z tym że jest to uprawnienie iluzoryczne ponieważ zidentyfikowanie drugiej strony licencji CC będzie z reguły cokolwiek utrudnione.