Ustanie stosunku pracy może nastąpić w wyniku jego rozwiązania bądź wygaśnięcia. Jedną z okoliczności, która powoduje wygaśnięcie stosunku pracy, a co za tym idzie ustanie obowiązku ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, jest śmierć pracownika.
Zmarłego pracownika należy wyrejestrować z ubezpieczeń na druku ZUS ZWUA z kodem przyczyny wyrejestrowania 500 (zgon osoby ubezpieczonej).
W razie śmierci pracownika niejednokrotnie po stronie zatrudniającego go dotychczas pracodawcy powstają wątpliwości co do konieczności rozliczenia i opłacenia składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne od przychodów przysługujących z tytułu zakończonego stosunku pracy. W tym zakresie należy wyróżnić dwa przypadki. Pierwszy z nich dotyczy sytuacji, gdy przychody zostały osiągnięte przez pracownika jeszcze przed jego śmiercią. Drugi dotyczy natomiast sytuacji, gdy omawiane przychody nie zostały wypłacone (postawione do dyspozycji) zmarłemu pracownikowi, ale są należne członkowi rodziny.
Porozmawiaj o tym na naszym FORUM!
Przychody osiągnięte przez zmarłego pracownika
Za przychód ze stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń. Do takich świadczeń zaliczamy: wynagrodzenie zasadnicze, wynagrodzenie za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również inne nieodpłatne świadczenia lub świadczenia częściowo odpłatne. Jak uznał Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 24 czerwca 2009 r. (II FSK 251/08), o zakwalifikowaniu świadczenia jako przychodu ze stosunku pracy w rozumieniu przepisów podatkowych decyduje to, czy określone świadczenie może otrzymać wyłącznie pracownik, czy również inna osoba niezwiązana tego rodzaju stosunkiem prawnym. Istotne jest więc, czy występuje związek prawny lub faktyczny danego świadczenia z istniejącym stosunkiem pracy.
Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne pracowników stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych uzyskiwany z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy. W podstawie tej nie uwzględnia się wynagrodzenia za czas choroby, zasiłków oraz przychodów zwolnionych z oskładkowania na podstawie rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.
Z kolei do ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne pracownika należy stosować przepisy określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, z tym zastrzeżeniem, że:
● w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne uwzględnia się wynagrodzenie chorobowe,
● podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne pomniejsza się o składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe, które zostały sfinansowane ze środków pracownika,
● do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne nie stosuje się ograniczenia w postaci rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.
Nie ulega więc wątpliwości, że przychody osiągnięte przez pracownika z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy jeszcze przed jego śmiercią są przychodami ze stosunku pracy, a co za tym idzie, powinny być uwzględnione w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Należy przy tym zauważyć, że w imiennym raporcie miesięcznym ZUS RCA oraz w deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA uwzględnia się należne składki na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne od wszystkich dokonanych lub postawionych do dyspozycji ubezpieczonego wypłat – od pierwszego do ostatniego dnia miesiąca kalendarzowego, którego deklaracja dotyczy – stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Oznacza to, że składki na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne należne od przychodu osiągniętego przez zmarłego pracownika powinny być rozliczone w dokumentach rozliczeniowych złożonych za miesiąc, w którym ten przychód został osiągnięty.
Zobacz również: Spory wynikające ze stosunku pracy
PRZYKŁAD
Jan K. zmarł 14 października 2013 r. 10 października 2013 r. Jan K. otrzymał od swojego pracodawcy wynagrodzenie za pracę wykonaną na podstawie umowy o pracę we wrześniu 2013 r. Z uwagi na to, że wypłacone Janowi K. 10 października 2013 r. wynagrodzenie jest przychodem ze stosunku pracy, to mimo jego śmierci pracodawca rozliczył i opłacił składki na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne w terminie do 15 listopada 2013 r.
Przychody wypłacone członkom rodziny
Inaczej przedstawia się sytuacja wówczas, gdy co prawda pracownik nabył prawo do przychodu ze stosunku pracy jeszcze przed jego rozwiązaniem, ale ostatecznie – po śmierci pracownika – przychód ten został wypłacony uprawnionym członkom rodziny. Prawa majątkowe ze stosunku pracy przechodzą po śmierci pracownika w równych częściach na małżonka oraz inne osoby spełniające warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej. W razie braku takich osób prawa te wchodzą do spadku. Z tego też względu przychody przysługują uprawnionym członkom rodziny w następstwie śmierci pracownika i wygaśnięcia stosunku pracy, nie są przychodami ze stosunku pracy, ale przychodami z praw majątkowych w rozumieniu przepisów podatkowych. Okoliczność ta przesądza o tym, że od takich przychodów nie są należne składki na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne.
Wynagrodzenie wypłacone po zmarłym pracowniku nie jest przychodem ze stosunku pracy, ale przychodem z praw majątkowych i dlatego nie podlega oskładkowaniu.
PRZYKŁAD
Barbara W. zmarła 31 października 2013 r. Pracodawca zatrudniający Barbarę W. wypłaca wynagrodzenie za pracę w danym miesiącu w terminie do 10. dnia następnego miesiąca, dlatego Barbara W. przed śmiercią nie otrzymała wynagrodzenia za październik 2013 r. Wynagrodzenie i ekwiwalent za niewykorzystany urlop wypoczynkowy został w równych częściach wypłacony mężowi Barbary W. Tomaszowi W. oraz ich córce Karolinie W. Ponieważ osiągnięty w ten sposób przez Tomasza W. i Karolinę W. przychód nie jest przychodem ze stosunku pracy w rozumieniu przepisów podatkowych, były pracodawca Barbary W. nie potrącił od niego składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne.
Zobacz: W jaki sposób zastosować skrócony okres wypowiedzenia?