Oszustwo ubezpieczeniowe polega na spowodowaniu zdarzenia, od zaistnienia którego umowa ubezpieczenia uzależnia obowiązek wypłaty odszkodowania. Musi być to działanie celowe.
Sprawcą ww. przestępstwa może być każda osoba fizyczna, która zdolna jest do ponoszenia odpowiedzialności karnej. Aranżując określoną sytuację, taka osoba musi chcieć uzyskać odszkodowanie i być świadoma, że jej zachowanie do tego prowadzi. Nie jest istotny fakt, czy korzyść majątkowa ma być uzyskana dla niej samej czy dla innej osoby. Ponadto sprawca nie musi być związany umową ubezpieczenia, a co za tym idzie nie musi być jej stroną. Warto podkreślić, że przestępstwo to można popełnić zarówno samemu, jak i wspólnie i w porozumieniu z inną osobą, a także kierując jego wykonaniem bądź polecając je.
Odpowiedzialność karną ponosi nie tylko osoba powodująca zdarzenie, o którym mowa w art., 298 §1 Kodeksu karnego, ale także każdy kto jej pomoże. Oczywiście zgodnie z art. 18 §3 k.k. musi działać z zamiarem udzielenia takiej pomocy.
Polecamy: RODO. Ochrona danych osobowych. Przewodnik po zmianach
Należy zwrócić uwagę na to, że jest to umyślne przestępstwo kierunkowe, popełniane w zamiarze bezpośrednim, gdyż obejmuje działanie realizowane w konkretnym celu. W przypadku nieumyślnego spowodowania zdarzenia, od którego zaistnienia umowa uzależnia wypłatę odszkodowania, sprawca nie odpowie z art. 298 §1 k.k., ale ubezpieczyciel może ograniczyć jego wypłatę. Podobnie jest w przypadku, gdy dana osoba powoduje zdarzenie, które na podstawie umowy spowodowałoby, że stanie się beneficjentem, ale nie czyni tego w celu uzyskania takiej korzyści. Każda sprawa z tytułu takiej wypłaty przez ubezpieczyciela, wymaga od niego indywidualnej oceny.
Dla bytu tego przestępstwa konieczne jest istnienie umowy ubezpieczenia. Jeżeli w tamtym momencie nie była ona ważna, sprawca nie poniesie odpowiedzialności z art. 298 §1 k.k., a np. jeżeli zniszczy czyjąś rzecz, będzie można przypisać mu popełnienie czynu karalnego z art. 288 k.k.
Odwołując się do przepisu Kodeksu karnego, należy zwrócić uwagę na to, że dla zaistnienia odpowiedzialności nie jest wymagane uzyskanie przez ubezpieczonego odszkodowania ani wypłaty odszkodowania przez ubezpieczyciela. Warunkiem jest jedynie spowodowanie zdarzenia stanowiącego podstawę wypłaty odszkodowania z tytułu umowy.
Zobacz: Prawo dla firm
W treści art. 298§1 k.k., na uwagę zasługuje określenie ,,odszkodowanie’’. Nawiązując do przepisów Kodeksu cywilnego, w art. 805§2 pkt 1 k.c. określono, że odszkodowanie za szkodę powstałą wskutek wypadku zapisanego w umowie należne jest przy ubezpieczeniach majątkowych. W następnym punkcie tego samego artykułu ustawodawca wskazuje, że przy ubezpieczeniach osobowych nienależne jest odszkodowanie, a określona suma pieniężna, renta lub innego rodzaju świadczenie. Zatem oszustwo ubezpieczeniowe nie obejmuje ubezpieczeń osobowych.
Art. 298 § 1 k.k. wskazuje na to, że karalne jest jedynie ,,spowodowanie zdarzenia’’, a nie jego pozorowanie.
Jest to przestępstwo zagrożone karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat. Od odpowiedzialności karnej zwalnia dobrowolne zapobiegnięcie wypłacie odszkodowania, przed wszczęciem postępowania karnego.
Źródło:
- Monika Filipowska - Znamiona przestępstwa oszustwa ubezpieczeniowego w polskim prawie karnym - Rozprawy Ubezpieczeniowe nr 14 (1/2013), rf.gov.pl
- Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny, Dz.U. 1997 nr 88 poz. 553 z późn. zm.
- Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny, Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93 z późn. zm.