Od 1 stycznia 2004 r. ubezpieczenie OC posiadaczy pojazdów mechanicznych reguluje ustawa z 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniu obowiązkowym, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym raz Polskim Biurze Ubezpieczycieli komunikacyjnych (Dz.U, nr 124 poz. 1152 z póżn. zm.). Wspomniana ustawa nakłada obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia OC na każdego posiadacza pojazdu mechanicznego.
Za brak ubezpieczenia pojazdu posiadacz może być ukarany karą pieniężną, która w zależności od pojazdu wynosi równowartość Euro wyrażoną w złotych tj. 500 euro (około 2.090 zł) w przypadku samochodu osobowego, 800 euro (około 3.340 zł) w przypadku ciężarówki i autobusu oraz 100 euro (około 420 zł) w przypadku pozostałych pojazdów.
Zobacz: Czym jest odpowiedzialność cywilna za produkt?
Oprócz kary finansowej, organy kontrolne mogą posiadaczowi odebrać dowód rejestracyjny pojazdu. Ponadto gdy posiadacz nie ma obowiązkowego OC to UFG wypłaci za niego odszkodowanie.
Ubezpieczenie OC można zawierać w dowolnym ZU, który prowadzi ubezpieczenia OC pojazdów mechanicznych. Przed zawarciem umowy należy wypełnić wniosek o ubezpieczenie. Zasadniczym okresem trwania umowy ubezpieczenia jest okres 12 miesięcy. Jeśli umowa nie zostanie wypowiedziana pisemnie przynajmniej na jeden dzień przed upływem okresu wskazanego na polisie umowa ubezpieczeniowa automatycznie zawierana jest na następny okres. Ustawa dopuszcza także możliwość zawarcia umowy ubezpieczenia na okres krótszy dla pojazdów zarejestrowanych czasowo, zarejestrowanych za granicą, pojazdów wolnobieżnych i pojazdów historycznych. Minimalny okres zawarcia umowy wynosi 30 dni.
Zobacz: Kiedy zakład ubezpieczeń nie wypłaci odszkodowania?
Ubezpieczenie OC chroni następstwa bezprawnego działania sprawcy, skutkiem którego jest szkoda majątkowa i niemajątkowa na osobie poszkodowanego w związku z ruchem pojazdu.
Ruch pojazdu określony jest przez ustawę i obejmuje nie tylko faktyczne (fizyczne) poruszanie się pojazdu, ale także szkody zaistniałe przy wsiadaniu i wysiadaniu z pojazdu, podczas zatrzymania, postoju lub garażowania.
Znajomość prawnych zasad odpowiedzialności cywilnej jest nieodzowna przy analizie obowiązkowych ubezpieczeń OC komunikacyjnego. Odszkodowanie wypłaca się po ustaleniu odpowiedzialności cywilnej kierującego pojazdem, która może opierać się na 2 zasadach prawnych:
1) zasada ryzyka: nakłada z góry na kierującego pojazdem odpowiedzialność wynikająca z faktu wprowadzenia pojazdu do ruchu. Poszkodowany nie musi wykazać winy sprawcy, musi jedynie udowodnić, że szkoda została wyrządzona w związku z ruchem pojazdu. Sprawca natomiast może zwolnić się z odpowiedzialności przez wykazanie, że szkoda nastąpiła na skutek:
a) siły wyższej,
b) wyłącznej winy poszkodowanego,
c) wyłącznej winy osoby trzeciej, za którą nie ponosi odpowiedzialności.
2) zasada winy: wskazuje na odpowiedzialnego za skutki, który ponosi winę za powstałe zdarzenie szkodowe. Winę należy udowodnić na pomocą dowodów, iż kierujący ponosi winę w swoim bezprawnym zachowaniu lub działaniu.
Ustalenie odpowiedzialności polega na ustaleniu stosunków prawnych:
• stosunek zachodzący pomiędzy ubezpieczycielem a ubezpieczającym tj. umowa ubezpieczenia OC. Stosunek ten powstaje przez zawarcie umowy ubezpieczenia uregulowanej w kodeksie cywilnym od art. 805 do 828 k.c. , jak także przepisami szczególnymi - sprawdzenie polega na potwierdzeniu zawarcia tej umowy, okresu jej obowiązywania oraz jej zakresu
• stosunek pomiędzy sprawcą szkody i poszkodowanym, sprawca pełni rolę ubezpieczającego siebie lub inne osoby uwalniając się od odpowiedzialności cywilnej (ale nie karnej!) wobec ewentualnych poszkodowanych – ustalany jest związek powstania szkody z okolicznościami wypadku
• ubezpieczyciela nie łączy z poszkodowanym żaden stosunek prawny do chwili wypadku lub kolizji czyli powstaje on po powstaniu szkody u poszkodowanego. Zajście wypadku rodzi po stronie poszkodowanego prawo do dochodzenia odszkodowania za doznaną szkodę, równocześnie rodzi po stronie zobowiązanego obowiązek jej naprawienia.
Reasumując: konieczność wykupienia polisy OC pojazdu wynika z ewentualnej konieczności pokrywania wyrządzonych szkód, które zwykle są bardzo kosztowne – jej posiadanie przenosi na ubezpieczyciela obowiązek wypłacania odszkodowania.
Zobacz serwis: Szkody osobowe - OC
Edyta Ryś
Autorka jest prawnikiem w kancelarii odszkodowawczej Adiutor Centrum sp.j.