Art. 6 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów z 16 lutego 2007 r. (Dz. U. z 2007 r. Nr 50, poz. 331 ze zm.) wprowadza zakaz stosowania przez przedsiębiorców porozumień, których celem lub skutkiem jest wyeliminowanie, ograniczenie lub inne naruszenie konkurencji na rynku właściwym.
W zależności od rodzaju naruszenia ustawa antymonopolowa przewiduje kilka odmiennych typów kar pieniężnych. Zgodnie z art. 106 ustawy maksymalny pułap kary pieniężnej, która może być nałożona na przedsiębiorcę za uczestnictwo w porozumieniu ograniczającym konkurencję, to 10% przychodu osiągniętego przez przedsiębiorcę w roku rozliczeniowym poprzedzającym rok nałożenia kary.
Kara ta ma charakter fakultatywny – o zastosowaniu sankcji oraz o wysokości kary decyduje Prezes Urzędu. Wysokość ewentualnej kary ustalana jest w sposób indywidualny po uwzględnieniu konkretnych okoliczności danej sprawy. Kluczowe czynniki przy ocenie wysokości kary to: okres, stopień oraz okoliczności naruszenia przepisów ustawy, a także wcześniejsze uczestnictwo w działalności antykonkurencyjnej.
W stosunku do przedsiębiorców, którzy dopuścili się naruszenia zakazu porozumień ograniczających konkurencję ustawa antymonopolowa przewiduje szczególny instrument w postaci tzw. programu łagodzenia kar nazywanego też programem leniency, mającym na celu zachęcenie przedsiębiorców do podjęcia współpracy z Urzędem Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
Polecamy: Jak prawidłowo oznaczać cechy produktów i usług
Przesłanki odstąpienia od wymierzenia bądź złagodzenia kary
Zgodnie z art. 109 ust. 1 ustawy przedsiębiorca uczestniczący w niedozwolonym porozumieniu może liczyć na całkowite zwolnienie z kary, jeżeli łącznie spełni następujące warunki:
- jako pierwszy z uczestników porozumienia dostarczy Prezesowi UOKiK informację o istnieniu zakazanego porozumienia wystarczającą do wszczęcia postępowania antymonopolowego lub z własnej inicjatywy dostarczy dowód umożliwiający wydanie decyzji o uznaniu praktyki za ograniczającą konkurencję,
- współpracuje z Prezesem UOKiK w toku postępowania w pełnym zakresie, dostarczając niezwłocznie wszelkich dowodów, którymi dysponuje albo którymi może dysponować i udzielając niezwłocznie wszelkich informacji związanych ze sprawą, z własnej inicjatywy lub na żądanie Prezesa UOKiK,
- zaprzestał uczestnictwa w porozumieniu, nie później niż w dniu poinformowania Prezesa UOKiK o istnieniu porozumienia lub przedstawienia dowodu umożliwiającego wydanie decyzji,
- nie był inicjatorem zawarcia porozumienia i nie nakłaniał innych przedsiębiorców do uczestnictwa w porozumieniu.
Art. 109 ust. 2 przewiduje natomiast możliwość obniżenia kary w przypadku przedstawienia przez uczestnika porozumienia antykonkurencyjnego istotnych dowodów przyczyniających się do wydania przez Prezesa UOKiK decyzji w kwestii uznania danej praktyki za ograniczającą konkurencję. Jednocześnie przedsiębiorca musi zaprzestać uczestnictwa w porozumieniu nie później niż w momencie przedstawienia wspomnianego dowodu.
Bardzo istotne przy składaniu wniosków o odstąpienie od wymierzenia kary jest złożenie ich w sposób umożliwiający Prezesowi Urzędu ustalenie kolejności wpływu dokumentacji od poszczególnych przedsiębiorców. Tym samym, złożenie wspólnego bądź jednoczesnego wniosku od dwóch lub więcej uczestników danego porozumienia nie będzie skuteczne.
W tej kwestii wypowiedział się Prezes UOKiK w decyzji nr DOK - 11/2010 z dnia 31 grudnia 2010 roku, w której uznał, że wnioski złożone równocześnie (wysłane pocztą w jednej kopercie) nie mogą zostać uwzględnione z powodów formalnych. Nie wyklucza to jednak wzięcia pod uwagę na etapie wymierzania kary przyczynienia się przedsiębiorców do wszczęcia postępowania, co stanowi okoliczność łagodzącą.
Polecamy: Kiedy praktyka rynkowa jest agresywna?
W kwestii współpracy z Prezesem UOKiK w toku postępowania zauważyć należy, że aktywność przedsiębiorcy wnioskującego o odstąpienie od wymierzenia kary powinna charakteryzować się przede wszystkim w podejmowaniu określonych działań z własnej inicjatywy bez wezwania Prezesa Urzędu.
Jak zauważył Prezes Urzędu w decyzji nr DOK 1/2008 z 7 kwietnia 2008 roku: „przedstawianie odpowiedzi na wezwanie stanowi obowiązek – zagrożony w razie niedopełnienia go określoną sankcją – każdego przedsiębiorcy. Bez względu zatem na fakt złożenia wniosku o odstąpienie od wymierzenia lub zmniejszenie wymiaru kary, przedsiębiorca jest związany żądaniem Prezesa Urzędu do przedstawienia informacji”.
Jeśli zaś chodzi o wymóg natychmiastowego zaniechania uczestnictwa w porozumieniu antykonkurencyjnym, w przypadku wniosków złożonych przed wszczęciem postępowania antymonopolowego zasadnym wydaje się przyjęcie, że na żądanie Prezesa UOKiK przedsiębiorca może pozostać czasowo w porozumieniu po złożeniu wniosku leniency. Niespodziewane opuszczenie porozumienia przez jedną ze stron mogłoby bowiem zniwelować efekt zaskoczenia przy przeprowadzaniu kontroli przez organ monopolowy i doprowadzić do zniszczenia części dowodów potwierdzających istnienie kartelu.