Czarna lista – czyli zbiór praktyk bezwzględnie zakazanych w każdych okolicznościach. Od strony dowodowej wywiera to skutek taki, iż przedsiębiorca nie może się bronić, ani powoływać się na klauzule korygujące. Wystarczy wykazać, iż nastąpiła praktyka o cechach wskazanych w ustawie – ustawodawca osądził z góry, że takie zachowania są ze swojej natury nieuczciwe.
Charakterystyka czarnej listy
Czarną listę agresywnych praktyk można podzielić na 4 kategorie:
- Praktyki oparte na przymusie fizycznym (zarówno pośrednim, jak i bezpośrednim);
- Praktyki oparte na przymusie psychicznym;
- Praktyki mieszane, oparte zarówno na przymusie psychicznym, jak i fizycznym;
- Praktyki oparte na stwarzaniu uciążliwych barier, zwłaszcza w realizacji praw konsumenta.
Do praktyk opartych na przymusie fizycznym można zaliczyć składanie wizyt w miejscu zamieszkania konsumenta, ignorując jego prośbę o opuszczenie lub zaprzestanie takich wizyt oraz żądanie natychmiastowej zapłaty za produkty bądź zwrotu lub przechowania produktów, które zostały dostarczone przez przedsiębiorcę, ale nie zostały zamówione przez konsumenta.
Wyjątek stanowi procedura egzekwowania zobowiązań umownych, w zakresie dozwolonym przez obowiązujące przepisy, a także sytuacja, kiedy konsumentowi dostarczony został produkt zastępczy na mocy określonej umowy.
Przymus psychiczny obejmuje wywoływanie wrażenia, że konsument nie może opuścić pomieszczeń przedsiębiorcy bez zawarcia umowy, wywoływanie wrażenia, że konsument już uzyskał, uzyska bezwarunkowo lub po wykonaniu określonej czynności nagrodę lub inną porównywalną korzyść, gdy w rzeczywistości nagroda lub inna porównywalna korzyść nie istnieje lub jej uzyskanie uzależnione jest od wpłacenia przez konsumenta określonej kwoty pieniędzy lub poniesienia innych kosztów. Do tej grupy należy też odwoływanie się do uczuć konsumenta poprzez informowanie go o tym, że jeżeli nie nabędzie produktu, przedsiębiorcy może grozić utrata pracy lub środków do życia.
Przeczytaj też: Przykłady zaniechania prowadzającego w błąd
Do ostatniej grupy należeć będzie żądanie od konsumenta zgłaszającego roszczenie przedstawienia dokumentów, których w sposób racjonalny nie można uznać za istotne dla ustalenia zasadności roszczenia lub nieudzielanie odpowiedzi na stosowną korespondencję, w celu nakłonienia konsumenta do odstąpienia od zamiaru wykonania jego praw wynikających z umowy ubezpieczenia. Jest to niewątpliwie utrudnianie procesu reklamacyjnego.
Oczywiście nie zawsze zachowania przedsiębiorców dają się zakwalifikować jednoznacznie, dlatego za tzw. praktyki mieszane można uznać uciążliwe i niewywołane działaniem albo zaniechaniem konsumenta nakłanianie do nabycia produktów przez telefon, faks, pocztę elektroniczną lub inne środki porozumiewania się na odległość, z wyjątkiem przypadków egzekwowania zobowiązań umownych, w zakresie dozwolonym przez obowiązujące przepisy, a także umieszczanie w reklamie bezpośredniego wezwania dzieci do nabycia reklamowanych produktów lub do nakłonienia rodziców lub innych osób dorosłych do kupienia im reklamowanych produktów.
Porównaj: Czym jest działanie wprowadzające w błąd
Powyższy katalog ma charakter zamknięty, jednak nie ulega wątpliwości, że pod podanymi hasłami kryje się bardzo wiele sytuacji, które przedsiębiorcy stosują nagminnie każdego dnia.