Choroba zawodowa to pojęcie, dla wyjaśnienia którego kluczowe znaczenie ma zmodyfikowana w lipcu 2009 roku definicja choroby zawodowej. W świetle art. 235 (1) kodeksu pracy, za chorobę zawodową uważa się chorobę, wymienioną w wykazie chorób zawodowych, jeżeli w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że została ona spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy, zwanych „narażeniem zawodowym”.
Zakres pojęcia choroby zawodowej składa się z dwóch podstawowych elementów: jeden ma charakter formalny- tylko choroba wymieniona w wykazie chorób zawodowych ustalonym przez ustawodawcę może być zakwalifikowana jako zawodowa. Drugim z elementów o charakterze materialnym jest wykazanie związku przyczynowego między działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia albo sposobem wykonywania pracy a wystąpieniem choroby. Obecnie pojęcie choroby zawodowej jest skonstruowane wg metody listy zamkniętej. Oznacza to niemożność przekroczenia granic nią określonych i rozszerzenia ochrony na przypadki ustalone na innej drodze niż wydanie aktu normatywnego wysokiej rangi.
Nadmiernie restrykcyjna metoda pozostawia bez ochrony znaczną liczbę poszkodowanych, którzy doznali uszczerbku na zdrowiu pod wpływem szkodliwych czynników środowiska pracy, ale nie spełniają ustawowych warunków. Metoda ta słabo reaguje na zmiany wynikające z postępu nauki oraz rozwoju cywilizacyjnego, wymaga obowiązkowych rewizji, których ustawodawca nie przewidział .
Powszechnie wiadomo, że pracownicy ponoszą szkody na osobie z powodu nie tylko chorób zawodowych, ale także innych schorzeń, które również mogą być spowodowane szkodliwymi warunkami pracy. Obowiązująca definicja chorób zawodowych nie obejmuje zatem chorób parazawodowych, zwanych również pracowniczymi, związanych z pracą, które w dużym stopniu są następstwem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy, bądź ulegają nasileniu na skutek wykonywania pracy w niekorzystnych warunkach albo są związane z trybem życia zdeterminowanym przez pracę zawodową, ale w majestacie prawa nie są uznawane za choroby zawodowe.
Wykazem nie są objęte takie choroby jak nerwica, wrzodowa choroba żołądka, choroba niedokrwienna serca, choroby związane z pracą przy komputerze, schizofrenia, depresja i inne schorzenia psychiczne, podczas gdy wydaje się, że tego rodzaju schorzenia coraz częściej mogą być spowodowane szkodliwymi warunkami pracy.
Polecamy: 50-procentowe koszty uzyskania przychodu - porada
W aktualnym stanie wiedzy medycznej oraz orzecznictwa sądowego trudno uznać, że poza urzędowym wykazem chorób zawodowych pozostały jedynie schorzenia, których związek z warunkami środowiska pracy jest znikomy. Jednoznacznie potwierdzają to rozwiązania prawne zawarte w przepisach działu dziesiątego kodeksu pracy. W art. 227 § 1 k.p. ustawodawca zobowiązuje pracodawcę do stosowania środków zapobiegających nie tylko chorobom zawodowym, ale również „innym chorobom związanym z wykonywaną pracą”, natomiast w art. 236 k.p. nakłada na pracodawcę obowiązek systematycznego analizowania przyczyn chorób zawodowych i „innych chorób związanych z warunkami pracy”.
Oznacza to, że pracodawca nie może ograniczać się w zakresie swych obowiązków tylko do uznanych wypadków przy pracy i stwierdzonych chorób zawodowych, ale także powinien, wraz z lekarzem sprawującym profilaktyczną opiekę medyczną nad pracownikami, dokonywać okresowych analiz zwolnień lekarskich pracowników pod kątem ujawniania innych schorzeń, które pozostają w związku przyczynowym z warunkami pracy.
Problem występowania chorób parazawodowych w związku z wykonywaniem pracy oraz szkód na osobie pracownika polegających na utracie zdrowia w związku z niekorzystnymi warunkami pracy ma nie tylko charakter naukowy, lecz także praktyczny. Zdaniem Sądu Najwyższego wyrażonym w uchwale siedmiu sędziów (III PZP 85/86) z dnia 4 grudnia 1987 pracownik, który doznał uszczerbku na zdrowiu wskutek spowodowanej warunkami pracy choroby, niebędącej chorobą zawodową, może na mocy art. 300 k.p. dochodzić od pracodawcy roszczeń odszkodowawczych na podstawie prawa cywilnego.
Polecamy: ZUS RMUA 2012, czyli RMUA raz na rok