Zasadniczo, przedsiębiorca winien zbadać czy wystawiona przez niego faktura trafiła już do obrotu prawnego (tzn. czy znalazła się u drugiej strony kontraktu) i czy ewentualna anulacja dotyczy dokumentu niepotwierdzającego rzeczywistej dostawy/usługi.
Jak podkreślały wielokrotnie sądy administracyjne w wydawanych przez siebie wyrokach, jeżeli na oba pytania istnieje odpowiedź pozytywna, wówczas nie ma przeszkód aby dokument ten anulować. Przy czym zawsze zaznacza się, iż ww. przesłanki muszą zostać spełnione w sposób łączny.
Dlaczego prawidłowa anulacja dokumentu jest tak ważna? Otóż dlatego, że w większości przypadków to sprzedawca ma obowiązek rozliczyć podatek należny wynikający z faktury. I to on musi udowodnić, iż w danym konkretnym przypadku zaistniały przesłanki zezwalające na nie rozliczanie obrotu (który de facto nie miał miejsca).
Zobacz: Odliczenie VAT naliczonego z faktury podatnika, który zawiesił działalność gospodarczą - porada
Istnieją jednakże przypadki kiedy to nabywca (a nie sprzedawca) podatek należny z tytułu jakiejś transakcji gospodarczej musi odprowadzić. Również w przypadku darowizn nie związanych z prowadzonym przedsiębiorstwem oraz świadczeń wykonywanych na cele prywatne pracowników i współpracowników pojawia się podatek należny (mimo, iż nie mamy drugiej strony transakcji).
Wówczas, fakt dokonania takiej czynności winien zostać udokumentowany fakturą wewnętrzną. Jak wskazuje bowiem art. 106 ust. 7 ustawy o podatku od towarów i usług, faktura wewnętrzna wystawiana jest w przypadku nieodpłatnej dostawy towarów lub świadczenia usług (o których mowa w art. 7 ust. 2 i art. 8 ust. 2), wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów, dostawy towarów, dla której podatnikiem jest nabywca, oraz importu usług.
Za dany okres rozliczeniowy podatnik może wystawić jedną fakturę dokumentującą te czynności dokonane w tym okresie. Faktury wewnętrzne będą wystawiane także dla udokumentowania zwróconych kwot dotacji, subwencji i innych dopłat o podobnym charakterze.
Skoro zaś faktura wewnętrzna jest dokumentem za pomocą, którego rozliczamy podatek należny pojawia się pytanie czy istnieje możliwość jest anulowania (i w konsekwencji nie wykazywania w rejestrach i deklaracji VAT-7 podatku z niej wynikającego). I tu podatnicy posiadają często wątpliwości. Bowiem jak wskazano na wstępie aby anulować fakturę (a faktura wewnętrzna stanowi pewną odmianę faktury) dokument ten nie może potwierdzać dokonanej transakcji gospodarczej. Nie może również wejść do obrotu prawnego.
O ile w przypadku zwykłej faktury VAT rozpoznanie momentu jej wejścia do obrotu gospodarczego (np. wydanie kontrahentowi) jest proste, o tyle w przypadku wystawionej faktury wewnętrznej już nie - bowiem nie trafia ona do kontrahenta.
Zobacz: Zaprzestanie prowadzenia działalności gospodarczej a VAT
Starając się rozwiązać wątpliwości podatników podkreślić należy jedną rzecz.
Faktura wewnętrzna jest zasadniczo dokumentem wtórnym służącym do udokumentowania specyficznych rodzajów transakcji (nie stanowiących „normalnej” sprzedaży). Służy do określenia kwot podatku należnego, naliczonego lub obu łącznie. Zatem, praktycznie zawsze potwierdza dokonaną transakcję już gospodarczą (darowiznę lub zakup usługi czy towaru z zagranicy wywołujący konieczność rozliczenia podatku należnego).
Już widać, że pierwsza z przesłanek anulacji nie zostaje spełniona. Stwierdzić więc należy, iż w tych przypadkach kiedy transakcja gospodarcza miała miejsce a w fakturze wewnętrznej dokonano błędów, wówczas faktury tej nie należy anulować a dokonać jej korekty (wystawić fakturę wewnętrzną korygującą).
Natomiast w sytuacji, gdy faktura ta (wewnętrzna) nie potwierdza żadnej transakcji gospodarczej (czyli został wystawiona niejako przez pomyłkę), wówczas do zbadania zostaje druga z przesłanek – wprowadzenie do obrotu prawnego. Spróbujmy zatem ustalić kiedy faktura wewnętrzna może być uznana za dokument, który wszedł do obrotu gospodarczego.
Dobrym przykładem na ustalenie tegoż momentu może być wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 28 lutego 2008 r. (sygn. akt III SA/Wa 1940/07), gdzie czytamy: „(...) Należy zwrócić uwagę na brzmienie § 25 ust. 2 rozporządzenia Ministra Finansów, z którego wynika, iż faktury, o których mowa w ust. 1 , można wystawić w 1 egzemplarzu i należy przechowywać wraz z całą dokumentacją dotyczącą podatku. Jak widać z tej procedury, faktury wewnętrzne nie są doręczane kontrahentowi, nie można więc na tej podstawie stawiać wniosku, iż faktury wewnętrzne wystawione przez skarżącą nie były wprowadzone do obrotu prawnego. Wprost przeciwnie, były one przecież ujęte w rejestrze sprzedaży, oraz w rejestrze zakupów jak również na ich podstawie spółka wystawiała deklaracje VAT – 7”.
Idąc za sądem wskazać należy, iż wyłącznie w sytuacji gdy faktura wewnętrzna nie potwierdza żadnej transakcji gospodarczej oraz nie została ujęta w rejestrze i deklaracji VAT-7 możliwa będzie jej anulacja (w takim przypadku podatnik powinien posiadać wystawiony egzemplarz faktury wewnętrznej wraz z adnotacją „anulowano - dokument nie potwierdza transakcji i nie wprowadzono go do obrotu prawnego). Jeżeli zaś transakcja miała miejsce bądź została wykazana i rozliczona w rejestrach i deklaracji VAT-7 jedynym sposobem na wycofanie się z niej jest dokonanie jej korekty (wystawienie faktury wewnętrznej korygującej).
Zobacz: Czy do sprzedaży miejsc postojowych ma zastosowanie obniżona stawka VAT?
Paweł Barnik, Karolina Gierszewska – eksperci ECDDP
Europejskie Centrum Doradztwa i Dokumentacji Podatkowej
ul. Zielony Most 8
31-351 Kraków
tel. +48 12 622 86 00
fax. +48 12 622 86 66
www.ecddp.pl