Czym jest kaucja aktoryczna?
Z przepisów prawa procesowego wynika, że powód, który nie ma miejsca zamieszkania lub zwykłego pobytu albo siedziby w Rzeczypospolitej Polskiej lub w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej, jest obowiązany złożyć kaucję na zabezpieczenie kosztów procesu. Kaucja taka nosi miano kaucji aktorycznej. Jest traktowana jako zabezpieczenie. Źródłem obowiązku złożenia kaucji aktorycznej jest postanowienie sądu, wydane na żądanie pozwanego.
Polecamy: Jakie należności może pokryć zabezpieczenie należytego wykonania umowy?
Wyjątki od wnoszenia kaucji aktorycznej
Nie zawsze jednak obowiązek wniesienia zabezpieczenia w postaci kaucji aktorycznej wystąpi.
Powód nie ma go w następujących przypadkach:
- Jeżeli ma w Rzeczypospolitej Polskiej majątek (własność i inne prawa majątkowe, między innymi wynikające ze stosunków zobowiązaniowych), wystarczający na zapłatę kosztów, co oznacza, że nie ma obaw co do uregulowania tych kosztów przez powoda, ponieważ majątek jest co najmniej równy lub większy od prawdopodobnych kosztów. Należy przy tym zaznaczyć, ze taki stan musi trwać w czasie całego procesu.
- Jeżeli przysługuje mu lub uzyskał zwolnienie od kosztów sądowych (zarówno na mocy przepisów, jak i na wniosek). Nieco problematyczna może być sytuacja, gdy powód uzyskał jedynie częściowe zwolnienia od kosztów. Przyjmuje się jednak, że i wówczas przysługuje mu możliwość niewnoszenia kaucji aktorycznej. Oznacza to jednocześnie, że w razie cofnięcia takiego zwolnienia, pozwany może żądać złożenia kaucji.
- W sprawach z powództwa wzajemnego, co oznacza tyle, że obowiązku złożenia kaucji nie ma pozwany cudzoziemiec, który występuje wobec powoda z powództwem wzajemnym, a także w sprawach rozpatrywanych w postępowaniu nakazowym, upominawczym i uproszczonym.
- W sprawach, które strony zgodnie poddały jurysdykcji sądów polskich. Jest to rozwiązanie dość oczywiste. Jeżeli bowiem strony postępowania zgodnie decydują się na krok jakim jest wybór państwa w którym będzie się toczył proces w ich sprawie, zupełnie nieodpowiednim byłoby uprawnienie powoda do żądania od pozwanego takiego zabezpieczenia. Konstrukcja ta ma na celu zapewnienie równości stronom postępowania i jest pokierowana czystą logiką.
- Jeżeli orzeczenie sądu polskiego zasądzające koszty procesu od powoda na rzecz pozwanego byłoby wykonalne w państwie, w którym powód ma miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu albo siedzibę. Sformułowanie tego przepisu nasuwa konieczność badania wykonalności orzeczeń sądów polskich za granicą i jest dosyć skomplikowane. Pozwany jest bowiem zainteresowany nie tylko samą wykonalnością owego orzeczenia w państwie obcym, ale również możliwością skutecznej egzekucji owego orzeczenia. Sprowadza się więc to do ustalenia, czy powód ma wystarczający majątek, z którego może nastąpić egzekucja.
Owe pięć sytuacji wyczerpująco zamyka listę, gdy powód, który nie ma miejsca zamieszkania lub zwykłego pobytu albo siedziby w Polsce lub w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej, nie jest obowiązany do złożenia kaucji aktorycznej.
Oznacza to, że nie ma możliwości w drodze analogii kształtowania nowych sytuacji. Wyjątkiem jest przypadek, gdy daną sytuację kształtuje umowa międzynarodowa regulująca problematykę zwolnienia od kaucji. Wówczas może ona stwarzać dodatkowe sytuacje możliwości zwolnienia z kaucji podmiotu związanego z państwem – stroną owej umowy.
Kto może wystąpić z żądaniem kaucji aktorycznej?
Z żądaniem nałożenia na powoda kaucji aktorycznej może wystąpić pozwany. Sąd po zapoznaniu się z materiałem procesowym wydaje postanowienie w tym przedmiocie. Postanowienie takie kończy tę kwestię w procesie, ponieważ nie przysługuje na nie zażalenie.
Polecamy: Jak bronić się przed nakazem zapłaty?
Jest to zgodne z koncepcją przyjętą przez Sąd Najwyższy – Izbę Cywilną, który w postanowieniu z dnia 3 maja 1972 r. (sygnatura: I CZ 46/72) również uznał, że na postanowienie nie uwzględniające żądania pozwanego, by powód złożył kaucję na zabezpieczenie kosztów, nie przysługuje zażalenie.
Jest to koncepcja zasługująca na aprobatę. W przepisach normujących instytucję kaucji aktorycznej nie przewidziano zażalenia na postanowienie nie uwzględniające żądania pozwanego, by powód złożył taką kaucję.
Tego rodzaju postanowienie nie kończy również postępowania w sprawie przedmiotowe j- w znaczeniu wymienionym w art. 394 § 1 kpc, nie zamyka ono bowiem stronom drogi do uzyskania wyroku. Wynika z tego, że na omawianego rodzaju postanowienie nie przysługuje zażalenie.
Zażalenie pozwanego może również zostać odrzucone z przyczyny formalnej, jaką jest wniesienie go po upływie przypisanego prawem terminu. Tak więc zażalenie podlegałoby odrzuceniu, gdyby było niedopuszczalne z przyczyny spóźnionego jego wniesienia. Wobec tego, w przypadku doręczenia pozwanemu odpisu zaskarżonego postanowienia np. w poniedziałek 08. sierpnia 2011r., przewidziany w art. 394 § 2 kpc tygodniowy termin do wniesienia zażalenia upływa w następny poniedziałek tj. w dniu 15 sierpnia 2011r. Wniesienie zażalenia następnego dnia przez nadanie go w placówce pocztowej było już spóźnione, a tym samym podlegało odrzuceniu, jako wniesione po upływie ustawowego terminu.