Organizacja i działalność Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, czyli ZUS-u, jest uregulowana w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. 2009 r., Nr 205, poz. 1585 z późn. zmianami). ZUS jest państwową jednostką organizacyjną posiadającą osobowość prawną m.in. pobierającą na rzecz Państwa składki na ubezpieczenia społeczne, a także wypłacającą świadczenia w przypadku zajścia pewnych zdarzeń lub osiągnięcia pewnego wieku (renty, emerytury, dodatki). Do opłacania składek są obowiązani płatnicy składek; płatnikami są głównie pracodawcy pobierający składki m.in. w stosunku do pracowników, a także są nimi ubezpieczeni zobowiązani do opłacenia składek na własne ubezpieczenie społeczne (czyli np. właściciele firm).
Właśnie przedsiębiorcy jako płatnicy mogą być kontrolowani przez inspektorów kontroli ZUS. Składki na ubezpieczenia społeczne są obok podatków najpowszechniejszą formą ściągania pieniędzy od obywateli, a więc nie dziwi dość częsta kontrola prawidłowego wpłacania składek przez inspektorów ZUS. Kontrola u przedsiębiorcy uregulowana w rozdziale 10 Ustawy (art. 86-97) może się pojawić w każdym czasie i przedmiotem takiej kontroli może być ogólnie wykonywanie zadań i obowiązków w zakresie ubezpieczeń społecznych.
Polecamy: Jak wypełnić formularz CEIDG-1?
Inspektor może wszcząć kontrolę po okazaniu legitymacji służbowej i po doręczeniu upoważnienia do przeprowadzenia kontroli. Inspektorzy ZUS mogą kontrolować m.in. zgłaszanie do ubezpieczeń społecznych, prawidłowość i rzetelność obliczania, potrącania i opłacania składek, ustalanie uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych i wypłacanie tych świadczeń, jak również wystawianie zaświadczeń lub zgłaszanie danych dla celów ubezpieczeń społecznych. Czynności kontrolne są przeprowadzane w siedzibie przedsiębiorcy oraz w miejscach prowadzenia przez niego działalności.
Podczas kontroli inspektor ma możliwość m.in. badania wszelkich ksiąg przedsiębiorcy, zabezpieczania zebranych dowodów. Może on żądać udzielenia informacji, legitymować osoby, przesłuchiwać świadków.
Przedsiębiorca jako płatnik musi umożliwić inspektorowi dokonanie powyższych czynności. Poza tym do kontroli przedsiębiorcy w powyższym zakresie stosuje się przepisy ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej w części dotyczącej postępowania kontrolnego.
Brak wykonywania obowiązków przez płatnika składek obowiązków wynikających z przepisów dotyczących ubezpieczeń społecznych może narazić płatnika na nałożenie kary grzywny do 5.000 zł, w szczególności poprzez ujawnienie tych czynów w trakcie uprzedniej kontroli inspektorów ZUS zgodnie z art. 98 Ustawy. Kara może być nałożona nie tylko na płatnika składek, ale także na osobę obowiązaną do działania w imieniu płatnika.
Polecamy: serwis Leasing