Jakkolwiek zazwyczaj kojarzymy prowadzenie badań naukowych z uczelniami akademickimi oraz jednostkami naukowymi typu instytut naukowy PAN, to sfera badań naukowych nie jest tylko domeną tego typu podmiotów. Działalność naukowo-badawcza może być prowadzona w bardzo wielu formach prawnych, a jej dopuszczalność sama w sobie nie jest ograniczona prawnie. Zatem wiele podmiotów, także ze sfery prywatnej, może prowadzić badania, a ich jakość zależeć będzie w zasadzie wyłącznie od potencjału finansowego i kadrowego takiego podmiotu. Regulacje dotyczące dotacji unijnych uwzględniają ten fakt, akcentując w szczególności potrzebę finansowego wsparcia przedsiębiorców, a także pogłębiania współpracy między nauką instytucjonalną a biznesem.
Unijne wsparcie innowacyjności
Podstawowym programem unijnym wspierającym obecnie innowacyjność jest Program Operacyjny Inteligentny Rozwój 2014-2020 (Smart Growth Operational Programme 2014-2020), który zastąpił dotychczasowy Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka 2007-2013. Program ten kładzie nacisk przede wszystkim na współpracę jednostek naukowych oraz naukowców z przedsiębiorcami. Wynika to z faktu coraz większego nacisku na prowadzenie badań w obszarach, które mają praktyczne zastosowanie w gospodarce i mogą podlegać komercjalizacji. Aspekt przełożenia wyników badań na konkretny, wymierny zysk gospodarczy, staje się niezwykle istotny. Jest to zatem zachęta z jednej strony dla instytucji naukowych, aby wybierały takie tematy badań, których wyniki mogą być wdrożone i przekształcone na konkretne rozwiązania gospodarcze, a z drugiej strony dla przedsiębiorców, aby inwestowali w innowacyjne rozwiązania, oparte na zaawansowanych badaniach naukowych.
Formy prawne prowadzenia działalności badawczej
Oczywiście w zakresie prowadzenia prac badawczych prym wiodą uniwersytety oraz inne jednostki naukowe. Jak już jednak podkreślono, nie ma prawnych przeszkód, aby badania prowadziły inne podmioty – zwłaszcza przedsiębiorcy i to we wszelkich formach prawnych, zarówno jednoosobowej działalności gospodarczej, jak i spółek prawa handlowego - a nawet naukowcy samodzielnie. Niewątpliwie zaawansowane prace badawcze będą wymagały zwykle zaangażowania naukowców różnych specjalności, posiadających know-how w zakresie danej dziedziny naukowej. Naukowcy ci mogą być zatrudniani w przedsiębiorstwach, albo sami je tworzyć np. w formie spółek. Niezwykle ciekawą i coraz popularniejszą formą przeprowadzania przedsięwzięć dofinansowywanych z dotacji unijnych jest zawiązanie konsorcjum. Jest to forma umowy cywilnoprawnej, na podstawie której różne podmioty mogą zawiązać konsorcjum celem osiągnięcia pewnego celu, który przerasta indywidualne możliwości tych podmiotów. Umowa konsorcjum określa wzajemne obowiązki stron, sposób reprezentacji oraz podział zysków ze wspólnych przedsięwzięć. Stroną umowy konsorcjum powołanego celem pozyskania dotacji unijnej mogą być zarówno podmioty gospodarcze, jak i jednostki naukowe, ale najczęściej spotykanymi konsorcjami są konsorcja mieszane – naukowo-przemysłowe. Tego typu konsorcja są doskonałym przykładem współpracy jednostek naukowych z partnerami biznesowymi, gdzie dochodzi do wymiany naukowego know-how i potencjału organizacyjno-kadrowego oraz finansowego, celem monetaryzacji wyników badań.
Polecamy: Jak wygrać przetarg - poradnik dla małych i średnich firm (książka)
Współpraca uczelni z biznesem
Prawo o szkolnictwie wyższym przewiduje systemowo współpracę uczelni z ich otoczeniem społeczno-gospodarczym. Współpraca ta może się odbywać w formie komercjalizacji bezpośredniej lub pośredniej. Ustawa wskazuje, iż przez komercjalizację bezpośrednią należy rozumieć sprzedaż wyników badań naukowych, prac rozwojowych lub know-how związanego z tymi wynikami albo oddawanie do używania tych wyników lub know-how, w szczególności na podstawie umowy licencyjnej, najmu oraz dzierżawy. Z kolei komercjalizacja pośrednia polega na obejmowaniu lub nabywaniu udziałów lub akcji w spółkach w celu wdrożenia lub przygotowania do wdrożenia wyników badań naukowych, prac rozwojowych lub know-how związanego z tymi wynikami. Jedną z ciekawszych form komercjalizacji pośredniej jest powołanie spółki celowej, jednakże spółka taka musi być spółką kapitałową i nie może mieć za wspólników podmioty inne, niż uczelnie publiczne lub niepubliczne. Warto w tym kontekście podkreślić jednak, iż współpraca tego typu posiadać może aspekt komercyjny, gdyż w szczególności uczelnie niepubliczne są silnie związane ze swoim otoczeniem biznesowym. Z kolei tego typu uczelnie często nastawione są na praktyczne podejście do tematów i nie posiadają kadry, ani infrastruktury naukowej – współpraca badawczo-rozwojowa z uczelnią publiczną może prowadzić do stworzenia jakościowo nowych, cennych dla biznesu rozwiązań.
Fundusze unijne w obszarze ochrony zdrowia
Inni adresaci
Adresatami dotacji mogą być również instytucje otoczenia biznesu, takie jak parki naukowo-technologiczne, czy centra transferu technologii. W tym zakresie również istnieje pole dla rozwoju biznesowego tego typu modelu prowadzenia badań w zakresie innowacyjności.
Autor: Aleksandra Błaszczyńska, radca prawny z krakowskiego oddziału Kancelarii Chałas i Wspólnicy