Globalna pandemia oraz związana z nią postępująca inflacja spowodowały, że wiele osób coraz mniej chętnie ufając bankom i funduszom inwestycyjnym, poszukuje rozwiązań pozwalających ominąć tego typu instytucje. Odpowiedzią dla poszukujących są właśnie projekty oparte o technologię blockchain i tokeny.
Czym jest tokenizacja, co można i czy warto tokenizować oraz czym różni się token od kryptowaluty? Aby zrozumieć ideę oraz sposób funkcjonowania powyższych instrumentów, należy na samym początku odpowiedzieć na pytanie: czym w ogóle jest blockchain?
Jak działa blockchain?
Blockchain to zdecentralizowana baza danych, technologia służąca do gromadzenia danych. Ze względu na swój charakter, łańcuch bloków jest często nazywany technologią rozdystrybuowanych rejestrów. Dane do rejestru dodawane są według określonych zasad, a każdy wpis jest połączony z poprzednim. Jedną z najbardziej charakterystycznych cech blockchaina jest to, że raz wpisane do niego dane są praktycznie nieusuwalne i niezmienialne.
Czym jest tokenizacja?
Tokenizacja to forma przekształcania wartości w zasoby cyfrowe, jeden z większych obecnie światowych trendów wśród zwolenników stosowania nowych technologii. Sama cyfryzacja np. w pracy księgowych nie jest na świecie ani w Polsce niczym nowym. Korzystanie z programów komputerowych w księgowości czy operacjach finansowych, elektroniczne dokumenty, e-faktury i podpisy elektroniczne czy przechowywanie dokumentów w chmurze obliczeniowej to już codzienność dla wielu rozwiniętych firm, nie tylko z sektora IT.
Tworząc kryptowaktywa, wykorzystuje się technologię blockchain, zapewniającą bezpieczeństwo aktywów na wielu obszarach. Tokenizacja pozwala na handlowanie aktywami w sieci. Znaną nam dotychczas formą potwierdzenia zakupu np. udziału w spółce czy nieruchomości są papierowe umowy. W świecie cyfrowym papierową umowę zastępuje umowa pod postacią tokena. Przeniesienie tradycyjnych, papierowych rozwiązań do strefy digitalnej usprawnia i przyspiesza wiele procesów oraz jest tańsze i o wiele bardziej wydajne.
Co to jest token?
Pojęcie tokena jest bardzo szerokie. W kontekście blockchaina token może być wszystkim, co cyfrowo da się do niego przenieść. Uogólniając, token to wszystko, co jest śledzone lub jest przedmiotem transakcji na blockchainie, choć w większości kontekstów pojęcie tokena odnosi się do tokena natywnego (np. bitcoin dla sieci Bitcoin lub Ether dla sieci Ethereum) lub do zasobu cyfrowego zdefiniowanego przez inteligentny kontrakt, który implementuje jeden ze standardów tokenów.
Token można nazwać cyforwym nośnikiem wartości. To, jaką wartość reprezentuje, zależy od jego twórcy i rodzaju tokena – a jest ich wiele. Token, jako kryptoaktywo może być cyfrowym prawem własności. Takie cyfrowe prawo własności nie daje się skopiować, a daje się przenosić. Można więc nim handlować na giełdzie.
Token a kryptowaluta
Pojęcia „token” i „kryptowaluta” są często mylone i używane naprzemiennie. Nie są to jednak synonimy, a podstawowa różnica polega na tym, że kryptowaluta jest środkiem płatności i jako taki służy do pokrywania opłat transakcyjnych za operacje, które są wykonywane w sieci. W przypadku np. popularnego Bitcoina mamy do czynienia z kryptowalutą będącą wynagrodzeniem za pracę, którą wykonują górnicy (tzw. kopacze). W sieci Ethereum z kolei kryptowalutą jest Ether.
Tokeny natomiast można porównać do żetonów. Są tworzone za pomocą smart kontraktów w konkretnych sieciach blockchain i mogą mieć różne funkcje. Wspomniane smart kontrakty są swego rodzaju inteligentnymi umowami, narzędziami pod postacią programów komputerowych lub protokołów transakcji, całkowicie automatycznie wdrażającymi warunki umów.
Innymi słowy, tworzące tokeny smart kontrakty to kody w sieci. Opierają się na IFTT (if this then that, czyli: jeżeli – to). Tak jak podczas zawierania umowy pisemnej, strony umawiają się na warunki określane według schematu: jeżeli zdarzy się A, zrób B. Warunki są następnie zapisywane nie na papierze, a w aplikacji wykorzystującej łańcuch bloków. W jednej sieci blockchain może istnieć nieograniczona ilość smart kontraktów, dlatego też może być wiele tokenów w jednej sieci.
Zarówno tokeny, jak i kryptowaluty można w ramach sieci przesyłać, jednak operacje dokonywane na tokenach pokrywa się właśnie w kryptowalucie - w konkretnej kryptowalucie znajdującej się w danej sieci blockchain. Podsumowując:
- kryptowaluty i tokeny funkcjonują w sieci blockchain;
- tokeny tworzone są za pomocą smart kontraktów w sieci blockchain – takich smart kontraktów może być w jednej sieci wiele, nie ma co do tego ograniczeń;
- za operacje wykonywane na tokenach płaci się za pomocą kryptowaluty.
Rodzaje tokenów
Rzecz jasna istnieje wiele rodzajów tokenów, które pełnią różne funkcje. Token może być cyfrową reprezentacją aktywa – reprezentacją wartości w świecie cyfrowym. Za wartością w formie cyfrowej może kryć się zarówno nieruchomość, dzieło sztuki, jak i szlachetny kruszec.
Jednym z głównych podziałów jest ten na tokeny:
- Zamienne (fungible tokens)
Tokeny zamienne są nierozróżnialne od innych w tej samej sieci blockchain i wszystkie mają tę samą wartość, dlatego mogą znaleźć zastosowanie jako kryptowaluta. Przykładami tokenów zamiennych są kryptowaluty, np. Bitcoin.
Wśród tokenów zamiennych wyróżniamy:
-
- Tokeny płatnicze (currency type tokens), spośród których najpopularniejszym jest Bitcoin. Za ich pomocą dokonuje się płatności.
- Tokeny użytkowe (utility tokens) działają podobnie do żetonów i służą praktycznemu wykorzystaniu w ramach własnej platformy. Mają określone funkcje, takie jak funkcja produktowa, płatnicza czy lojalnościowa. Inwestując w token użytkowy, inwestor otrzymuje dostęp do usług czy produktów. Tokeny użytkowe są wykorzystywane do ICO (Inicial Coin Offering), czyli zbiórek crowdfundingowych.
- Tokeny bezpieczeństwa (security tokens) z punktu widzenia prawa przypominają lub zastępują papiery wartościowe. Ich funkcją jest przede wszystkim zapewnianie inwestorom bezpieczeństwa. STO (Security Tokens Offering) to emisja tokenów chronionych prawnie. Wyemitowane tokeny mają oparcie a akcjach i obligacjach, czyli w konkretnych aktywach, mających pokrycie w rzeczywistości. Za pomocą tokenów security tokenizuje się np. nieruchomości.
- Niezamienne (non-fungible tokens)
- Tokeny NFT (non-fungible tokens) to rodzaj tokenów zyskujący w ostatnim czasie największą popularność. Są one odwrotnością tokenów zamiennych, a każdy jest unikatowy. Znajdują zastosowanie jako certyfikaty autentyczności np. dzieł sztuki oraz przy śledzeniu produktów w łańcuchu dostaw m.in. w branży spożywczej, co zapobiega ich podrabianiu.
Token może być:
- Znakiem legitymacyjnym potwierdzającym prawa przysługujące posiadaczom, czyli cyfrową reprezentacją praw majątkowych;
- Cyfrowym prawem własności do rzeczy:
- cyfrowych lub
- stacjonarnych np. nieruchomości;
- akcją;
- prawem do akcji.
Co można stokenizować?
Cyfryzacja biznesu poprzez tokenizację
Tokenizacja biznesu opiera się na tworzeniu tokenów ściśle połączonych z konkretnym projektem. Proces tokenizacji, w którego trakcie przenosi się wartość przedsięwzięcia na token, może posłużyć jako narzędzie do upraszczania i automatyzacji procesów w przedsiębiorstwie oraz być metodą jego finansowania.
Tokenizacja aktywów
- nieruchomości
Coraz popularniejsza na świecie tokenizacja nieruchomości cechuje się m.in. szybkością transakcji, brakiem pośredników i bezpieczeństwem. Proces polega na emisji tokenów na Blockchainie, a następnie przypisaniu ich do konkretnej nieruchomości. Co istotne, tokenizacja może dotyczyć nieruchomości już istniejącej lub dopiero powstającej. Token może również reprezentować udział w nieruchomości.
- kamienie szlachetne
Uwierzytelnianie za pomocą blockchaina wykorzystuje się również w branży kamieni szlachetnych. Poprzez użycie blockchaina i specjalnej platformy, możliwa jest identyfikacja autentyczność kamieni szlachetnych takich jak naturalne diamenty poprzez nadawanie im indywidualnych numerów. Zarejestrowany kamień, opatrzony cyfrowym numerem można zidentyfikować, sprawdzając jego pochodzenie oraz związane z nim transakcje.
- alkohol
Token może reprezentować butelkę alkoholu. Tokenizację alkoholu przeprowadziło w 2019 r. Ernest & Young (EY) tworząc platformę TATTO Wine przeznaczoną do potwierdzania autentyczności wina. Użytkownicy opartej na blockchainie platformy mogą kupować cyfrowe tokeny w standardzie ERC-721 wyemitowane w sieci Ethereum. Każdy taki token reprezentuje butelkę wina o wysokim standardzie, zapewniając jednocześnie kupującemu możliwość wglądu w historię produkcji i pochodzenie trunku. Wykorzystanie technologii bloków nadającej każdej butelce indywidualny identyfikator eliminuje ryzyko podrabiania wina, zapewniając konsumentowi pewność co do autentyczności alkoholu i wgląd w całą historię jego produkcji.
- Inwestowanie w sztukę za pomocą tokoenów NFT
Do inwestowania w dobra materialne i niematerialne najlepiej nadają się tokeny NFT (non-fungible tokens), czyli tokeny niezamienne, które rewolucjonizują obecnie rynek dzieł sztuki, szczególnie tej cyfrowej. Każdy token NFT jest unikatowy, przedstawia niewymienialną wartość. Kupując cyfrowe dzieło np. plik graficzny, nabywca otrzymuje token NFT, reprezentujący prawo własności. W ten sposób tokenizacja przełamuje barierę wysokiego progu wejścia na rynek. Ze względu na unikatowość, tokeny niewymienne mogą reprezentować udział w prawach do dzieła sztuki, co pozwala na inwestowanie w część dzieła. Jedna z pierwszych takich akcji dotyczyła w 2018 r. dzieła Andy’ego Warchola „14 Small Electric Chairs”. Za pośrednictwem platformy Maecenas wystawiono wówczas na aukcję 49% udziałów-tokenów w obrazie. Licytacja odbyła się z użyciem kryptowalut i smart kontraktów, a wzięło w niej udział aż ponad 800 osób.
Marcin Staniszewski, Radca Prawny
Hanna Czupajło, Prawnik
Kancelaria Prawna RPMS Staniszewski & Wspólnicy