Kwestię odpowiedzialności za transakcję nieautoryzowaną reguluje ustawa o usługach płatniczych z dnia 19 sierpnia 2011 r. tekst jednolity z dnia 28 września 2017 r. (Dz.U. z 2017 r. poz. 2003), zwana dalej Ustawą. Istotna zmiana tej ustawy w zakresie odpowiedzialności za transakcje nieautoryzowane weszła w życie z dniem 20.06.2018 r.
Zgodnie z przepisami Ustawy w aktualnym brzmieniu - w przypadku wystąpienia nieautoryzowanej transakcji płatniczej bank niezwłocznie, nie później jednak niż do końca dnia roboczego następującego po dniu stwierdzenia wystąpienia nieautoryzowanej transakcji, którą został obciążony rachunek klienta, lub po dniu otrzymania stosownego zgłoszenia, zwraca klientowi kwotę nieautoryzowanej transakcji płatniczej, z wyjątkiem przypadku gdy bank ma uzasadnione i należycie udokumentowane podstawy, aby podejrzewać oszustwo, i poinformuje o tym w formie pisemnej organy powołane do ścigania przestępstw. W przypadku gdy klient korzysta z rachunku płatniczego, bank przywraca obciążony rachunek płatniczy do stanu, jaki istniałby, gdyby nie miała miejsca nieautoryzowana transakcja płatnicza.
Klient banku odpowiada za nieautoryzowane transakcje płatnicze w pełnej wysokości, jeżeli doprowadził do nich umyślnie albo w wyniku umyślnego lub będącego skutkiem rażącego niedbalstwa naruszenia co najmniej jednego z obowiązków, o których mowa w art. 42 Ustawy (m.in. obowiązku korzystania z instrumentu płatniczego zgodnie z umową ramową, obowiązku zgłoszenia niezwłocznie utraty, kradzieży, przywłaszczenia albo nieuprawnionego użycia instrumentu płatniczego lub nieuprawnionego dostępu do tego instrumentu). Udowodnienie tych okoliczności należy do banku.
Polecamy: Kodeks pracy 2019 - komentarz
Na banku spoczywa ciężar udowodnienia, że transakcja płatnicza została autoryzowana i prawidłowo zapisana w systemie służącym do obsługi transakcji płatniczych.
Ważne: Wykazanie przez bank zarejestrowanego użycia instrumentu płatniczego ( czyli posłużenie się loginem i hasłem przypisanym dla klienta banku) nie jest wystarczające do udowodnienia, że transakcja płatnicza została przez klienta autoryzowana albo że klient umyślnie albo wskutek rażącego niedbalstwa doprowadził do nieautoryzowanej transakcji płatniczej albo umyślnie albo wskutek rażącego niedbalstwa dopuścił się naruszenia co najmniej jednego ze swoich obowiązków wynikających z art. 42 Ustawy. Ciężar udowodnienia tych okoliczności spoczywa na banku.
Zatem co do zasady za transakcje nieautoryzowane odpowiedzialność ponosi bank, chyba że wykaże że transakcja jest autoryzowana przez klienta, lub że doszło do niej w wyniku umyślnego działania klienta, albo w wyniku umyślnego lub będącego skutkiem rażącego niedbalstwa naruszenia przez klienta co najmniej jednego z obowiązków klienta wynikających z umowy z bankiem czy obowiązku zgłoszenia nieuprawnionego dostępu lub użycia rachunku bankowego).
Jeżeli bank nie wykaże ww. okoliczności ponosi pełną odpowiedzialność za nieautoryzowane transakcje.
W przypadku gdy bank nie wymaga silnego uwierzytelniania użytkownika, klient nie ponosi odpowiedzialności za nieautoryzowane transakcje płatnicze – ponosi ją bank, chyba że klient działał umyślnie.
Zatem w przypadku, gdy klient banku zauważył na swoim rachunku bankowym transakcje, których sam nie zlecał ani których nie zatwierdzał powinien niezwłocznie zawiadomić tym fakcie bank, złożyć reklamację i wnioskować o zwrot kwot objętych tymi nieautoryzowanym transakcjami. Bank może zwolnić się z odpowiedzialności za te transakcje wtedy dopiero gdy udowodni okoliczności wyłączające jego odpowiedzialność.
Zobacz: Bank
Ważne: w praktyce banki często odmawiają uznania reklamacji i zwrotu środków klientowi powołując się na to, że dana transakcja na rachunku bankowym została przeprowadzona po uprzednim zalogowaniu się na rachunek bankowy klienta za pomocą Jego loginu i hasła.
Tymczasem jak wynika z Ustawy – wykazanie przez bank zarejestrowanego użycia instrumentu płatniczego nie jest to wystarczające do tego, aby bank uniknął odpowiedzialności.
Klient banku odpowiada za nieautoryzowaną transakcję do kwoty 50 euro w sytuacji, gdy nieautoryzowana transakcja jest skutkiem:
1) posłużenia się utraconym przez klienta albo skradzionym klientowi instrumentem płatniczym lub
2) przywłaszczenia instrumentu płatniczego.
Powyżej tej kwoty odpowiedzialność ponosi bank, chyba że udowodni okoliczności całkowicie zwalniające go z odpowiedzialności.
Klient banku ma obowiązek niezwłocznie powiadomić bank o stwierdzonych nieautoryzowanych, niewykonanych lub nienależycie wykonanych transakcjach płatniczych.
Jeżeli klient nie dokona powiadomienia banku o stwierdzonych nieautoryzowanych, niewykonanych lub nienależycie wykonanych transakcjach płatniczych w terminie 13 miesięcy od dnia obciążenia rachunku płatniczego albo od dnia, w którym transakcja miała być wykonana, roszczenia względem banku wygasają.
Ustawa przewiduje zatem szeroką odpowiedzialność banku za transakcje nieautoryzowane. W przypadku negatywnie rozpatrzonej przez bank reklamacji i odmowy zwrotu środków na drodze polubownej pomimo terminowego zgłoszenia do banku faktu wystąpienia transakcji nieautoryzowanej warto rozważyć dochodzenie roszczeń na drodze sądowej, korzystając z ochrony jaką dają ww. przepisy.
Zobacz: Prawo dla firm
Autor: Aleksandra Falana