Obowiązkowe szkolenia z obsługi sztucznej inteligencji miały objąć praktycznie każdą firmę korzystającą z narzędzi AI. Tymczasem Komisja Europejska niespodziewanie zaproponowała rewolucyjną zmianę, która może całkowicie przewrócić dotychczasowe plany przedsiębiorców. Co to oznacza dla polskich firm i ich pracowników? Sprawdź, zanim będzie za późno.
- Szkolenia z AI – co się zmieniło od lutego 2025 roku?
- Cyfrowy Omnibus – Komisja Europejska łagodzi przepisy
- Dlaczego Komisja Europejska zmieniła zdanie w sprawie szkoleń pracowników ze sztucznej inteligencji?
- Systemy wysokiego ryzyka AI – terminy przesunięte przez Brukselę
- Nowe terminy wejścia w życie przepisów
- Brak obowiązku szkoleń z AI literacy dla pracowników nie oznacza braku odpowiedzialności
- Czym właściwie jest AI literacy?
- Co powinna obejmować edukacja pracowników z AI w firmie?
- Nowe narzędzia od Komisji Europejskiej – bezpłatna pomoc Brukseli dla firm
- Co to oznacza dla polskich przedsiębiorców i pracowników?
- Rekomendacje dla firm wykorzystujących AI w pracy
Szkolenia z AI – co się zmieniło od lutego 2025 roku?
Jeszcze do niedawna sprawa wydawała się przesądzona. Akt o sztucznej inteligencji (nazywany również AI Act) nałożył na europejskie firmy zupełnie nowy obowiązek. Chodzi o tak zwaną kompetencję w zakresie AI, czyli po angielsku AI literacy. W praktyce oznaczało to, że każdy pracodawca korzystający z systemów sztucznej inteligencji musiał zadbać o odpowiednie przeszkolenie swojego zespołu.
Od 2 lutego 2025 roku przepisy te oficjalnie weszły w życie. Firmy stanęły przed koniecznością organizowania szkoleń nie tylko dla pracowników etatowych, ale również dla współpracowników, podwykonawców, a nawet klientów – jeśli tylko mieli oni styczność z rozwiązaniami AI wykorzystywanymi w organizacji. Brzmi skomplikowanie? Bo takie właśnie było. Małe i średnie przedsiębiorstwa zaczęły bić na alarm, że nowe regulacje są dla nich zbyt kosztowne i trudne do wdrożenia.
Cyfrowy Omnibus – Komisja Europejska łagodzi przepisy
19 listopada 2025 roku Komisja Europejska ogłosiła pakiet zmian nazwany Cyfrowy Omnibus. To właśnie w tym dokumencie znalazła się propozycja, która zelektryzowała środowisko biznesowe w całej Europie. Kluczowa zmiana dotyczy wspomnianego obowiązku szkoleniowego. Dotychczas przepis brzmiał jednoznacznie – firmy muszą podejmować środki zapewniające odpowiedni poziom kompetencji AI wśród personelu. Teraz Komisja proponuje, aby Bruksela i państwa członkowskie jedynie zachęcały przedsiębiorców do takich działań.
Różnica wydaje się subtelna, ale w praktyce jest ogromna. Zamiast twardego nakazu mamy do czynienia z miękką rekomendacją. Firmy nie będą już formalnie zobowiązane do organizowania szkoleń – choć oczywiście nadal mogą to robić dobrowolnie.
Dlaczego Komisja Europejska zmieniła zdanie w sprawie szkoleń pracowników ze sztucznej inteligencji?
Oficjalne uzasadnienie jest proste: jedno rozwiązanie nie pasuje do wszystkich. Komisja przyznała wprost, że uniwersalny obowiązek szkoleniowy okazał się nieskuteczny i nieproporcjonalnie obciążający – szczególnie dla mniejszych firm, które nie dysponują budżetami korporacyjnych gigantów. To dobra wiadomość przede wszystkim dla małych i średnich przedsiębiorstw, które stanowią trzon europejskiej gospodarki. Zamiast martwić się o kosztowne programy szkoleniowe, mogą teraz skupić się na faktycznym wdrażaniu technologii AI w swoich procesach biznesowych.
Systemy wysokiego ryzyka AI – terminy przesunięte przez Brukselę
Pakiet Cyfrowy Omnibus to nie tylko zmiana w kwestii szkoleń. Komisja Europejska zaproponowała również przesunięcie terminów wejścia w życie przepisów dotyczących systemów AI wysokiego ryzyka. Czym są systemy wysokiego ryzyka? To rozwiązania wykorzystujące sztuczną inteligencję w obszarach, gdzie błąd może mieć poważne konsekwencje dla ludzi. Należą do nich między innymi:
- systemy rekrutacyjne oceniające kandydatów do pracy,
- narzędzia edukacyjne wpływające na oceny i promocje uczniów,
- systemy w służbie zdrowia wspierające diagnostykę medyczną,
- rozwiązania w wymiarze sprawiedliwości używane przez sądy i organy ścigania,
- systemy zarządzające infrastrukturą krytyczną (np. sieciami energetycznymi)
Komisja Europejska tłumaczy przesunięcie terminów pragmatycznie: najpierw chce zapewnić przedsiębiorcom dostęp do odpowiednich norm i narzędzi wsparcia, a dopiero potem wymagać ich stosowania.
Nowe terminy wejścia w życie przepisów
Zgodnie z projektem rozporządzenia zmieniającego, przepisy o systemach wysokiego ryzyka zaczną obowiązywać w następujących terminach:
- Po wydaniu decyzji Komisji potwierdzającej dostępność środków wsparcia:
- 6 miesięcy od decyzji – dla systemów sklasyfikowanych zgodnie z art. 6 ust. 2 AI Act i załącznikiem III;
- 12 miesięcy od decyzji – dla systemów sklasyfikowanych zgodnie z art. 6 ust. 1 AI Act i załącznikiem I;
- Jeśli decyzja nie zostanie wydana, obowiązują i tak terminy maksymalne:
- 2 grudnia 2027 roku – dla pierwszej kategorii systemów,
- 2 czerwca 2028 roku – dla drugiej kategorii systemów.
To oznacza, że firmy zyskują dodatkowy czas na przygotowanie się do nowych wymogów. Jednak nie warto zwlekać do ostatniej chwili.
Brak obowiązku szkoleń z AI literacy dla pracowników nie oznacza braku odpowiedzialności
Tu dochodzimy do sedna sprawy, którego wiele firm może nie dostrzegać. Złagodzenie przepisów i brak obowiązku przeszkolenia personelu, a jedynie zachęta do tego, nie zwalnia z odpowiedzialności za szkody wynikające z niewłaściwego korzystania ze sztucznej inteligencji. Wyobraź sobie sytuację: pracownik bez odpowiedniego przeszkolenia używa narzędzia AI do przygotowania raportu dla klienta. System generuje błędne dane (tzw. halucynacje AI), firma je prezentuje, klient na tej podstawie obiera dalszą strategię swoich działań, a potem cele wyznaczone na podstawie raportu nie są realizowane, bo dane w nim zawarte były nierzeczywiste, przez co klient ponosi szkodę. Podobne ryzyko dotyczy:
- naruszeń praw autorskich – gdy AI generuje treści skopiowane z chronionych źródeł;
- łamania przepisów RODO – gdy pracownik nieświadomie wprowadza dane osobowe do zewnętrznych systemów AI;
- błędów faktograficznych – gdy firma publikuje nieprawdziwe informacje wygenerowane przez sztuczną inteligencję;
Dlatego mimo braku formalnego obowiązku, szkolenia z zakresu AI pozostają koniecznością biznesową. To nie kwestia przepisów, ale zwykłej przezorności i dbałości o interesy firmy. Inaczej, to jest bez przeszkolenia personelu, pozostanie wyłącznie liczyć, że "jakoś to będzie" i nic złego się nie wydarzy.
Czym właściwie jest AI literacy?
Sam AI Act zawiera precyzyjną definicję tego pojęcia. Zgodnie z art. 3 pkt 56 rozporządzenia, kompetencje w zakresie AI oznaczają:
„umiejętności, wiedzę oraz zrozumienie, które pozwalają dostawcom, podmiotom stosującym i osobom, na które AI ma wpływ – z uwzględnieniem ich odnośnych praw i obowiązków w kontekście niniejszego rozporządzenia – w przemyślany sposób wdrażać systemy sztucznej inteligencji oraz mieć świadomość, jakie możliwości i ryzyka wiążą się z AI oraz jakie potencjalne szkody może ona wyrządzić."
Mówiąc prościej: chodzi o to, żeby ludzie korzystający z AI rozumieli, co robią. Wiedzieli, jakie są ograniczenia technologii, jakie błędy może popełniać i jak minimalizować ryzyko.
Co powinna obejmować edukacja pracowników z AI w firmie?
Nawet bez ustawowego przymusu, przedsiębiorcy powinni zadbać o kilka kluczowych obszarów:
- Ogólne zrozumienie AI – czym jest sztuczna inteligencja i jak działają konkretne systemy używane w firmie;
- Określenie roli organizacji – czy firma jest dostawcą, czy użytkownikiem systemów AI;
- Analiza ryzyka – identyfikacja potencjalnych zagrożeń związanych z wykorzystywanymi narzędziami;
- Szkolenia dostosowane do stanowisk – inne potrzeby mają programiści, inne prawnicy, a jeszcze inne kadra zarządzająca;
- Zasady weryfikacji wyników – jak sprawdzać poprawność odpowiedzi generowanych przez AI.
Nowe narzędzia od Komisji Europejskiej – bezpłatna pomoc Brukseli dla firm
W październiku 2025 roku Komisja Europejska uruchomiła Single Information Platform – platformę informacyjną dostępną pod adresem ai-act-service-desk.ec.europa.eu. To odpowiedź na przesunięcie odpowiedzialności za edukację z przedsiębiorców na instytucje unijne. Na platformie dostępne są trzy bezpłatne narzędzia:
- AI Act Explorer: interaktywne narzędzie pozwalające w intuicyjny sposób przeglądać przepisy AI Act. Zamiast przedzierać się przez dziesiątki stron prawniczego żargonu, użytkownicy mogą łatwo znaleźć interesujące ich rozdziały, załączniki i motywy rozporządzenia.
- AI Act Compliance Checker: narzędzie do samodzielnej oceny zgodności z przepisami. Pozwala sprawdzić, czy wykorzystywane systemy AI spełniają wymagania określone w rozporządzeniu. Szczególnie przydatne dla firm, które nie są pewne, jak sklasyfikować swoje rozwiązania.
- AI Act Service Desk: formularz kontaktowy umożliwiający zadawanie pytań ekspertom Komisji Europejskiej. Idealne rozwiązanie dla firm, które potrzebują indywidualnej porady w skomplikowanych przypadkach.
Co to oznacza dla polskich przedsiębiorców i pracowników?
Podsumowując najważniejsze zmiany wynikające z pakietu Cyfrowy Omnibus, trzeba wyróżnić, że:
- obowiązek szkoleń AI zostaje złagodzony – firmy nie będą już formalnie zobowiązane do zapewniania kompetencji AI swoim pracownikom. Zamiast tego Komisja Europejska i państwa członkowskie mają zachęcać do takich działań;
- terminy dla systemów wysokiego ryzyka będą przesunięte – przedsiębiorcy zyskują więcej czasu na przygotowanie się do wymogów dotyczących najbardziej ryzykownych zastosowań AI;
- odpowiedzialność za szkody pozostaje – mimo braku obowiązku szkoleniowego, firmy nadal odpowiadają za błędy wynikające z niewłaściwego korzystania z AI.
Rekomendacje dla firm wykorzystujących AI w pracy
Choć formalny przymus znika, szkolenia dla kadry pracowniczej z AI pozostają rozsądną inwestycją. Niewłaściwie przeszkoleni pracownicy mogą generować błędy prowadzące do strat finansowych, roszczeń odszkodowawczych lub niewykorzystania pełnego potencjału nowych technologii. Warto potraktować AI literacy nie jako uciążliwy obowiązek regulacyjny, ale jako element budowania przewagi konkurencyjnej. Firmy, które najlepiej opanują korzystanie ze sztucznej inteligencji, będą w stanie działać szybciej, taniej i skuteczniej od konkurencji.