Zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny (zwany w skrócie odpadami WEEE) stanowi jeden z najszybciej rosnących strumieni odpadów, z którym wiążą się duże możliwości, jeśli chodzi o udostępnianie surowców wtórnych na rynku. Regularna zbiórka i odpowiednie przetwarzanie to jeden z zasadniczych warunków umożliwiających recykling takich materiałów jak złoto, srebro, miedź i metale rzadkie, które znajdują się w używanych telewizorach, laptopach i telefonach komórkowych. Nowa dyrektywa, która weszła w życie 13 sierpnia b.r., stanowi zdecydowany krok naprzód w dziedzinie ochrony środowiska i niewątpliwie pomoże w oszczędnym gospodarowaniu zasobami w Europie.
„W obliczu poważnych problemów gospodarczych i wzrostu cen surowców warto propagować oszczędne gospodarowanie zasobami, które łączy korzyści dla środowiska z nowatorskimi metodami pobudzania wzrostu gospodarczego. Trzeba zapewnić nowe możliwości zbiórki odpadów WEEE i poprawić wydajność istniejących rozwiązań. Zachęcam państwa członkowskie do osiągnięcia nowych poziomów docelowych przed upływem formalnego terminu.” – powiedział komisarz ds. środowiska, Janez Potočnik,
W dyrektywie wprowadzono od 2016 r. docelowy poziom zbiórki w wysokości 45 proc. sprzedanego sprzętu elektronicznego. Następnie w ramach drugiego etapu od 2019 r. będzie obowiązywał poziom wynoszący 65 proc. sprzedanego sprzętu lub 85 proc. wytworzonych odpadów WEEE. Państwa członkowskie będą mogły wybrać jedną z tych dwóch równoważnych metod na potrzeby sprawozdawczości. Od 2018 r. ograniczony obecnie zakres dyrektywy ulegnie rozszerzeniu na wszystkie kategorie odpadów WEEE, co zostanie poddane wcześniej ocenie skutków.
Recykling w UE – czyli jak zamienić odpady w złoto
Dyrektywa zapewnia państwom członkowskim skuteczniejsze narzędzia zwalczania nielegalnego eksportu odpadów. Nielegalne przemieszczanie odpadów WEEE stanowi poważny problem, zwłaszcza gdy w celu obejścia przepisów UE dotyczących unieszkodliwiania odpadów odbywa się pod pretekstem legalnego przemieszczania używanego sprzętu. Nowa dyrektywa zobowiązuje eksporterów do sprawdzania, czy sprzęt działa, a także do przedstawiania dokumentacji dotyczącej charakteru przemieszczania, które wydaje się niezgodne z prawem.
Ponadto oczekuje się, że harmonizacja krajowych wymogów w zakresie rejestracji i sprawozdawczości zmniejszy obciążenia administracyjne. Wymogi rejestrów państw członkowskich obowiązujące producentów odpadów WEEE będą od tej pory zbliżone.
Obecnie tylko jedna trzecia zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego w UE podlega odrębnej zbiórce w ramach udokumentowanego systemu. Obowiązujący docelowy poziom zbiórki w UE wynosi 4 kg odpadów WEEE na osobę, co odpowiada ok. 2 mln ton rocznie, przy czym co roku w UE wytwarza się ok. 10 mln ton odpadów WEEE. Szacuje się, że do 2020 r. ilość wytwarzanych rocznie odpadów WEEE wzrośnie do 12 mln ton. Ostateczny docelowy poziom określony w nowej dyrektywie, czyli aż 85 proc. wszystkich odpadów WEEE, spowoduje, że w 2020 r. odrębną zbiórką w UE będzie objętych ok. 10 mln ton odpadów, czyli mniej więcej 20 kg na osobę.
Dalsze działania
Do dnia 14 lutego 2014 r. państwa członkowskie muszą zmienić obowiązujące prawodawstwo krajowe dotyczące odpadów WEEE i dostosować je do nowej dyrektywy i nowych poziomów docelowych. Konsumenci będą mogli oddawać drobne odpady WEEE w dużych sklepach detalicznych, chyba że wykazana zostanie co najmniej równoważna skuteczność istniejących systemów alternatywnych. W przypadku przemieszczania używanego sprzętu, co do którego można podejrzewać, że stanowi nielegalne przemieszczanie odpadów, po uwzględnieniu dyrektywy w przepisach krajowych stosowana będzie zasada przeniesienia ciężaru dowodu.
Od 2016 r. państwa członkowskie będą zobowiązane dbać o to, by w każdym państwie zbierano 45 proc. zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego.
Od 2018 r. zakres dyrektywy obejmie wszystkie kategorie sprzętu elektrycznego i elektronicznego.
Od 2019 r. docelowy poziom zbiórki będzie wynosił 65 proc. sprzedanego sprzętu elektronicznego bądź – jako środek alternatywny – 85 proc. wytworzonych odpadów WEEE.
Niektóre państwa członkowskie będą mogły przez pewien czas korzystać z odstępstwa od poziomów docelowych, jeśli uzasadnią to brakiem niezbędnej infrastruktury lub niskim poziomem obrotu sprzętem elektronicznym. Komisja wykorzysta uprawnienia nadane jej w nowej dyrektywie, aby ujednolicić częstotliwość sprawozdań przesyłanych przez producentów do rejestrów krajowych, a także format rejestracji i sprawozdawczości. Komisja dokona przeglądu pewnych zmian przewidzianych w nowej dyrektywie (dotyczących np. jej zakresu), aby określić ewentualne niepożądane skutki tych rozwiązań.
Obowiązki przedsiębiorców handlujących sprzętem AGD w zakresie ochrony środowiska
Ustawa o odpadach 2012/2013: Przedsiębiorcy znów zapłacą za odpady
Kontekst
Obowiązująca dyrektywa w sprawie odpadów WEEE (dyrektywa 2002/96/WE) obowiązuje od lutego 2003 r. Przewiduje ona ustanowienie programów zbiórki, w ramach których konsumenci nieodpłatnie oddają odpady WEEE. Służy to ochronie zdrowia ludzkiego i środowiska przed substancjami niebezpiecznymi zawartymi w odpadach WEEE, jak również zapewnia recykling lub ponowne wykorzystanie produktów i materiałów. W grudniu 2008 r. Komisja przedstawiła wniosek w sprawie przekształcenia dyrektywy w sprawie odpadów WEEE, który został następnie zmieniony i przyjęty przez Parlament i Radę.