Umowa ramowa jest umową zawartą pomiędzy jedną lub kilkoma instytucjami zamawiającymi, a jednym lub kilkoma wykonawcami, której celem jest określenie warunków dotyczących zamówień, które zostaną udzielone w danym okresie, w szczególności w odniesieniu do ceny, a także przewidywanych ilości. Przy zawieraniu umowy ramowej można brać pod uwagę wyłącznie kryteria jakościowe służące do wyboru oferty najkorzystniejszej ekonomicznie, natomiast przy udzieleniu zamówienia posługiwać się ceną jako jedynym kryterium oceny ofert, oczywiście pod warunkiem, że było to przewidziane w specyfikacji istotnych warunków umowy ramowe. Jest to zasada pochodząca z prawa unijnego, która przeniesiona została na grunt prawa polskiego. Jak należy interpretować Wyjaśnienie Komisji Europejskiej w tej sprawie i jakie rodzi to skutki?
Stosownie do „Wyjaśnień Komisji Europejskiej z 14 lipca 2005 r. w sprawie umów ramowych na gruncie dyrektywy klasycznej”, CC/2005/03_rev1, str. 10, przy zawieraniu umowy ramowej można brać pod uwagę wyłącznie kryteria jakościowe służące do wyboru oferty najkorzystniejszej ekonomicznie, natomiast przy udzieleniu zamówienia posługiwać się ceną jako jedynym kryterium oceny ofert, oczywiście pod warunkiem, że było to przewidziane w specyfikacji istotnych warunków umowy ramowej. Przywołane wyjaśnienia odnoszą się do przepisów dyrektywy, które zostały przeniesione na grunt prawa polskiego w sposób niezmieniony.
Zgodnie z art. 1 ust. 5 dyrektywy 2004/18/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 31 marca 2004 r. w sprawie koordynacji procedur udzielania zamówień publicznych na roboty budowlane, dostawy i usługi (Dz. U. UE L 134/114 z 30.4.2004 r.), umowa ramowa jest umową zawartą pomiędzy jedną lub kilkoma instytucjami zamawiającymi a jednym lub kilkoma wykonawcami, której celem jest określenie warunków dotyczących zamówień, które zostaną udzielone w danym okresie, w szczególności w odniesieniu do ceny oraz – o ile ma to zastosowanie – przewidywanych ilości. Odpowiednikiem zacytowanej definicji „umowy ramowej” z dyrektywy klasycznej jest art. 2 pkt 9a ustawy Pzp.
Biorąc pod uwagę jednakowe brzmienie przywołanych przepisów, należy uznać, iż wyjaśnienia Komisji Europejskiej powinny znaleźć analogiczne zastosowanie w odniesieniu do przepisu prawa polskiego odnoszącego się do umów ramowych. W konsekwencji należy przyjąć, iż również na gruncie prawa polskiego dopuszczalne jest posłużenie się wyłącznie kryteriami jakościowymi przy wyłonieniu podmiotów, z którymi zostanie zawarta umowa ramowa, przy założeniu, iż cena będzie jednym z kryteriów oceny ofert na etapie umowy ostatecznej, o czym wykonawcy zostaną poinformowani w ogłoszeniu. Podkreślić jednak należy, iż wyjaśnienia Komisji Europejskiej mogą budzić pewne wątpliwości.
Przede wszystkim z brzmienia definicji legalnej „umowy ramowej” zawartej w dyrektywie i ustawie Prawo zamówień publicznych wynika, iż elementem umowy ramowej jest ustalenie warunków odnoszących się w szczególności do cen zamówień publicznych udzielanych wykonawcom, z którymi zamawiający zawarł umowę ramową. W kontekście przywołanej definicji legalnej wykładni wymaga sformułowanie „w szczególności”. Nie jest do końca pewne, że przedmiotowe sformułowanie należy interpretować w ten sposób, iż warunki odnoszące się do ceny zostały przywołane jako przykład, a nie że warunek dotyczący ceny musi być obligatoryjnym elementem umowy ramowej. Wątpliwości mogą wywołać również postanowienia dyrektyw unijnych dotyczących zamówień publicznych.
Polecamy: Czy modyfikacja warunków udziału w postępowaniu jest naruszeniem przepisów?
Stosownie do art. 32 ust. 2 dyrektywy 2004/18/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 31.03.2004 r. w sprawie koordynacji procedur udzielania zamówień publicznych na roboty budowlane, dostawy i usługi (Dz. U. UE L 134/114 z 30.4.2004 r.) strony umowy ramowej wybierane są poprzez zastosowanie kryteriów udzielania zamówień określonych zgodnie z art. 53 tej dyrektywy. W myśl tego przepisu kryteriami, na podstawie których instytucje zamawiające udzielają zamówień publicznych są:
a) w przypadku gdy zamówienia udzielane są na podstawie oferty najkorzystniejszej ekonomicznie z punktu widzenia instytucji zamawiającej, rożne kryteria odnoszące się do danego zamówienia publicznego, przykładowo jakość, cena, wartość techniczna, właściwości estetyczne i funkcjonalne, aspekty środowiskowe, koszty użytkowania, rentowność, serwis posprzedażny oraz pomoc techniczna, termin dostarczenia lub czas dostarczenia lub realizacji lub
b) wyłącznie najniższa cena.
Zacytowany przepis dyrektyw posługuje się określeniem „przykładowe”, po którym to wyrazie w drugiej kolejności wymienione zostało kryterium ceny. Sprawa byłaby oczywista, tj. posługiwanie się kryterium ceny ofert nie byłoby obligatoryjne, gdyby nie zapis pkt 46 preambuły przedmiotowej dyrektywy.
Stosownie do niego, w przypadku gdy instytucje zamawiające udzielają zamówień na podstawie kryterium oferty najkorzystniejszej ekonomicznie, dokonują one oceny ofert w celu wyłonienia oferty prezentującej najlepszą relację jakości do ceny. W tym celu określają one kryteria ekonomiczne i jakościowe, które potraktowane łącznie muszą umożliwić wyłonienie najkorzystniejszej ekonomicznie oferty dla instytucji zamawiającej.
Z postanowienia preambuły wynikałoby, iż w przypadku udzielania zamówienia w oparciu o kryterium najkorzystniejszej ekonomicznie oferty bada się relację jakości do ceny. Skoro tak, to wydaje się, iż cena powinna być zawsze jednym z kryteriów. Z drugiej jednak strony można zasadnie twierdzić, iż przepis dyrektywy zawiera wyraźną normę postępowania, dopuszczającą nieposłużenie się kryterium ceny przez zamawiającego. Z kolei zapis preambuły dyrektywy należy traktować jako deklarację, zalecane rozwiązanie, niemającą charakteru normatywnego.
Pomimo powyższych wątpliwości, biorąc pod uwagę tożsamość definicji umowy ramowej w ustawie Pzp oraz dyrektywie, a także stanowisko zajęte przez Komisję Europejską, jako organ właściwy do interpretacji norm dyrektyw, w ocenie Urzędu Zamówień Publicznych cena nie musi być jednym z kryteriów oceny ofert w postępowaniu zmierzającym do zawarcia umowy ramowej. Uznając dopuszczalność wyjątkowego niestosowania kryterium ceny przy wyborze podmiotu, z którym zostanie zawarta umowa ramowa, należy mieć również na uwadze okoliczność, że przepisy ustawy o finansach publicznych wymagają od zamawiających wydatkowania środków oszczędnie, racjonalnie oraz w sposób zapewniający osiągnięcie najlepszych rezultatów z poczynionych wydatków. W konsekwencji zamawiający, decydując się na niezastosowanie kryterium ceny, powinien mieć pewność, iż zapewnienie osiągnięcia powyższych celów w takiej sytuacji nie jest zagrożone.
Polecamy: Jakie warunki udziału w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego?
Artykuł jest fragmentem publikacji PARP: "Opinie prawne w zakresie zamówień publicznych".