W działalności przedsiębiorcy bez wątpienia ważną rolę odgrywa motyw zysku, chęć bogacenia się. Ten motyw jest mocno krytykowany, zwłaszcza przesadne dążenie przedsiębiorców do osiągania maksymalnych korzyści ekonomicznych. P. Drucker twierdził na przykład, że problemem każdego biznesu nie jest maksymalizacja zysku, lecz osiągniecie dostatecznego zysku, który pokrywałby ryzyko działalności ekonomicznej, w ten sposób pozwalając uniknąć strat.
Dążenia przedsiębiorców do zysku w ogóle nie powinno się potępiać – należy jednak potępiać dążenie do niego za wszelką cenę, co prawie zawsze odbywa się kosztem pracowników, idzie w parze z traktowaniem ich instrumentalnie, przedmiotowo.
Niezależność przedsiębiorcy
W przypadku działalności przedsiębiorczej dużą rolę odgrywa także potrzeba niezależności. Bardzo często bowiem przedsiębiorca to osoba, które zdecydowała się na założenie własnej firmy dlatego, że ważna jest dla niej samodzielność, niezależność, autonomia w podejmowaniu decyzji. W skrajnych przypadkach może to prowadzić nawet do unikania wspólników, niechęci do angażowania udziałowców. Jednak umiarkowany poziom tej potrzeby jest potrzebny, a wręcz niezbędny.
Polecamy serwis Mała firma
Szczególnie w Polsce mamy do czynienia z istotnością tej potrzeby. Jak pisze T. Łuczka, decyzja o założeniu własnej firmy była spontaniczną potrzebą demonstracji wolności i niezależności po latach politycznego zarządzania przedsiębiorstwem i politycznego obsadzania stanowisk pracy. Motywacja ta była do tego stopnia silna, że w początkowym okresie rozwoju przedsiębiorczości powstawało aż 600 tysięcy małych i średnich przedsiębiorstw rocznie.
W działalności przedsiębiorczej dużą rolę odgrywa także potrzeba osiągnięć. Przedsiębiorców wyróżnia bowiem motywacja do ciągłego poprawiania poziomu wykonywanej przez siebie pracy. Osoby z silną potrzebą osiągnięć dążą do podejmowania ryzyka, preferują zadania trudne, kierują się odległymi celami. Potrzeba osiągnięć jako cecha nowoczesnej osobowości prowadzi do zdolności do przesuwania granic ludzkiego poznania, pokonywania barier, gotowości do podejmowania ryzyka przy pełnej świadomości jego następstw, otwartości na nowe doświadczenia, dążenia do innowacji, orientacji na przyszłość, skłonności do uzyskiwania najlepszych wyników tylko w warunkach współzawodnictwa
Bardzo ważna dla przedsiębiorców jest też potrzeba dominacji, która się wyraża w dążeniu do osiągnięcia przewagi, przewodzenia grupie, podejmowania decyzji, sprawowania władzy, wywierania wpływów na innych, kontroli ich zachowań. Dla przedsiębiorców ważne jest właśnie to, że nie będą musieli się podporządkowywać, nikt nie będzie nad nimi dominował, a nawet przeciwnie – to oni są władni, by takie stosunki kreować, sami zajmując pozycję nadrzędną w hierarchii firmy. Chęć dominacji u przedsiębiorców bywa często obsesyjna, wiąże się z nieufnością wobec wszelkiej władzy, zaabsorbowaniem wyimaginowanymi zagrożeniami z jej strony, niechętnym przyjmowaniem krytyki, nieufnością lub podejrzliwością w stosunku do innych. Postawa taka może utrudniać działalność przedsiębiorczą, wpływać negatywnie na odpowiednie relacje przedsiębiorcy ze współpracownikami, pracownikami, z otoczeniem. Sytuacje takie należą jednak do rzadkości, częściej dominacja przedsiębiorcy jest uzasadniona – ma on bowiem jasno wytyczony cel, do którego dąży i do którego potrafi przekonać innych swoich współpracowników.
Potrzeba władzy
Z potrzebą dominacji wiąże się potrzeba władzy, którą zaspokaja się przez wpływanie na postępowanie innych. Oznacza ona nie tylko kontrolę nad całą firmę, ale także nad olbrzymią liczbą detali (może nawet wszystkimi) związanych z bieżącym funkcjonowaniem firmy. Według A. Adlera władza jest najlepszym sposobem wyjaśniania postępowania ludzi wyjątkowych – jego zdaniem także przedsiębiorców. Jednostki takie to silne osobowości, mocne charaktery, którym bardzo trudno się podporządkować, funkcjonować w sytuacji, kiedy ktoś ma nad nimi bezpośrednią przewagę, wydaje im polecenia, ma możliwość kontroli rezultatów ich pracy itp. Ludzie tacy chcą dużo mówić, chcą, by ich pomysły były przydatne i chcą wywierać wpływ na decyzje. Prawdziwego przedsiębiorcy nie interesuje władza obsesyjna, irracjonalna, władza „dla niej samej” – tak pojmowana bardzo często jest przyczyną napięć, konfliktów, a nie o to powinno chodzić prawdziwemu przedsiębiorcy zaangażowanemu w realizowane przez siebie przedsięwzięcie.
Porównaj: Najczęstsze błędy początkujących przedsiębiorców
Warto także wspomnieć o potrzebie samorealizacji, która wyzwala kreatywność i innowacyjność z jednoczesną chęcią posiadania wpływu na własne otoczenie, która wyraża się w dążeniu do pełnego realizowania własnych możliwości, do osiągnięcia pełni rozwoju. Potrzeba samorealizacji jest jedną z najważniejszych potrzeb w działalności przedsiębiorcy, który przez swoją działalność chciałby udowodnić coś sobie i innym, wyróżnić się z otoczenia, realizować się. Ma ona wiele wspólnego z potrzebą osiągnięć, pozwala bowiem uzyskać satysfakcję z wykonywania zaplanowanego przedsięwzięcia, z urzeczywistniania własnych planów i ambicji, z udowodniania innym, a szczególnie sobie, swojej wartości, operatywności, skuteczności, aktywności, odwagi. Występowanie tej potrzeby u przedsiębiorcy może znacznie ułatwić mu rozpoczęcie, a następnie prowadzenie działalności przedsiębiorczej, może się przyczynić do większej koncentracji na ewentualnych problemach i skutecznym ich pokonywaniu, wiąże się z docenianiem ludzi, dostrzeganiem w nich ogromnych możliwości.
Jeżeli przedsiębiorca odnosi sukcesy, rośnie jego poczucie własnej wartości, pewność siebie, a w najbliższym otoczeniu zwiększa się jego prestiż, poważanie, szacunek.
Artykuł jest fragmentem książki Przedsiębiorczość. Podstawy teoretyczne. Autorem jest Teresa Piecuch. Wydawnictwo Beck.