Ustawa z dnia 15 maja 2015 r. Prawo Restrukturyzacyjne (Dz.U.2017.1508) – dalej określana jako prawo restrukturyzacyjne lub Pr. Res., wraz z wejściem w życie w dniu 1 stycznia 2016 r. wprowadziła do krajowego porządku prawnego nową, nieznaną dotychczas instytucję prawną jaką jest układ częściowy. Nie zawsze bowiem dla skutecznej restrukturyzacji przedsiębiorstwa dłużnika konieczne jest zawarcie układu ze wszystkimi wierzycielami – w wielu przypadkach cele postępowania restrukturyzacyjnego mogą zostać osiągnięte na skutek zawarcia układu wyłącznie z wierzycielami, którym przysługują najbardziej znaczące wierzytelności, gdyż właśnie objęcie tych wierzytelności układem, a tym samym chociażby częściowe umorzenie czy też rozłożenie ich spłaty na raty w ramach układu częściowego, może przynieść najbardziej wymierne korzyści dłużnikowi. Warto zwrócić również uwagę, iż zawarcie układu częściowego z zasady powinno być także mniej czasochłonne niż zawieranie układu ze wszystkimi wierzycielami – może mieć to w wielu przypadkach niebagatelne znaczenie.
Układ częściowy będzie mógł zostać zawarty wyłącznie w przyspieszonym postępowaniu układowym oraz postępowaniu o zatwierdzenie układu – jest to podyktowane faktem, iż w pozostałych postępowaniach restrukturyzacyjnych (tj. postępowaniu układowym oraz postępowaniu sanacyjnym) dłużnik może uzyskać większy zakres ochrony przed wierzycielami (np. w drodze zawieszenia prowadzonych egzekucji) dlatego też zawarcie układu częściowego w tych postępowaniach zdaje się być bezcelowe[1]. Co niezwykle istotne – wyodrębnienie wierzycieli objętych układem częściowym powinno odbywać się w oparciu o obiektywne, jednoznaczne i uzasadnione ekonomicznie kryteria.
Przykładowy katalog wierzytelności (kryteriów wyodrębnienia wierzytelności), które mogą zostać objęte układem częściowym wskazuje art. 180 ust. 4 prawa restrukturyzacyjnego – mówi on o wierzytelnościach: z tytułu finansowania działalności dłużnika przez udzielone kredyty, pożyczki i inne podobne instrumenty; z tytułu umów o zasadniczym znaczeniu dla funkcjonowania przedsiębiorstwa dłużnika; zabezpieczonych rzeczowo na przedmiotach i prawach niezbędnych do prowadzenia przedsiębiorstwa dłużnika czy też wierzytelnościach największych określonych według sumy.
Koniecznym jest także wskazanie, iż wyodrębnienie kryteriów, które ma na celu pominięcie wierzyciela przeciwnego zawarciu układu częściowego jest niedopuszczalne (art. 180 ust. 2 Pr.Res.). Prawo restrukturyzacyjne chroni zarazem interes wierzycieli nieobjętych układem częściowym poprzez ustanowienie reguły, w myśl której propozycje układowe nie mogą przewidywać korzyści dla wierzycieli objętych układem częściowym, które zmniejszają możliwość zaspokojenia wierzytelności nieobjętych układem (art. 183 ust. 1 Pr.Res.).
Warto zatem zadbać, aby kryteria wyodrębnienia wierzycieli zostały obrane z poszanowaniem powyższych wytycznych, gdyż w przypadku stwierdzenia niezgodności z prawem kryteriów wyodrębnienia wierzycieli, sąd odpowiednio odmawia zatwierdzenia układu (w przypadku postępowania o zatwierdzeniu układu) lub orzeka w tym przedmiocie umarzając postępowanie układowe (w przypadku przyspieszonego postępowania układowego).
Dłużnikowi na powyżej wskazane postanowienia przysługuje zażalenie, przy czym w terminie do wniesienia zażalenia może on także zaproponować inne kryteria wyodrębnienia wierzycieli (art. 182 ust. 4 Pr.Res.), tj. takie, które nie będą budzić wątpliwości co do ich zgodności z ustawowymi kryteriami. Podobnie na postanowienie o zatwierdzeniu układu częściowego zażalenie przysługuje również wierzycielom nieobjętym układem częściowym, przy czym zakres ich zarzutów jest ograniczony wyłącznie do zarzutów w zakresie kryteriów wyodrębnienia wierzycieli objętych układem częściowym oraz dotyczących ewentualnego zmniejszenia możliwości zaspokojenia wierzytelności nieobjętych układem.
Wyraźnie można zauważyć zatem, iż pomimo tego, że wierzyciel nieobjęty układem częściowym nie uczestniczy w postępowaniu restrukturyzacyjnym, to zachowuje jednak pewne uprawnienia procesowe dla obrony swych praw[2]. Z kolei dla kontrastu warto wskazać, iż przejawem ograniczenia praw wierzyciela nieobjętego układem częściowym jest fakt, iż w toku postępowania o zatwierdzenie układu dłużnik oraz nadzorca układu nie są obowiązani udzielać wierzycielowi nieobjętemu układem częściowym informacji o sytuacji majątkowej dłużnika i możliwości wykonania układu częściowego.
_______________
[1] Uzasadnienie do projektu ustawy - Prawo restrukturyzacyjne; s. 38; źródło: ms.gov.pl; https:// www.ms.gov.pl/pl/restrukturyzacja-i.../download,2585,5.html.
[2] Prawo restrukturyzacyjne. Komentarz. Art. 188.; red. P. Zimmerman; wyd. 2016 C.H. Beck; s. 1399.
Układ częściowy zostaje przyjęty, jeżeli większość wierzycieli, którzy oddali ważny głos, mających łącznie dwie trzecie sumy wierzytelności przysługującej wierzycielom objętym układem częściowym i uprawnionym do głosowania, głosowała za przyjęciem układu częściowego (art. 186 Pr.Res.). Widoczna jest zatem pewna różnica w przypadku głosowania nad układem częściowym, sprowadzająca się do wymogu uzyskania głosów przysługujących wierzycielom uprawnionym do głosowania, a nie zaś przysługujących wierzycielom głosującym (jak ma to miejsce w przypadku głosowania nad układem pełnym).
Ostatecznie warto zasygnalizować, iż prawo restrukturyzacyjne wprost dozwala, aby w toku postępowania sanacyjnego (jednego z czterech postępowań restrukturyzacyjnych kreowanych przez ustawę, które to postępowania jest postępowaniem stwarzającym możliwości najdalej idących ingerencji w strukturę przedsiębiorstwa dłużnika) doszło do złożenia wniosku o zatwierdzenie układu częściowego lub wniosku o otwarcie przyspieszonego postępowania układowego, w którym ma zostać przyjęty układ częściowy.
Warunkiem umożliwiającym zawarcie układu częściowego w toku postępowania sanacyjnego jest okoliczność, aby wierzyciele objęci układem częściowym byli wierzycielami nieobjętymi układem z mocy prawa oraz nie wyrazili zgody na objęcie ich układem w postępowaniu sanacyjnym (mowa zatem o wierzycielach wierzytelności z tytułu m.in. alimentów, rent, roszczeń o wydanie mienia, a także wierzytelności za które dłużnik odpowiada w związku nabyciem spadku czy też wierzytelności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne jak i wierzytelności ze stosunku pracy oraz wierzytelności zabezpieczonych na mieniu dłużnika hipotek czy też zastawem).
Zatwierdzenie układu częściowego nie wpływa na tok postępowania sanacyjnego, a treść układu częściowego może przewidywać, że układ będzie skuteczny dopiero po prawomocnym zatwierdzeniu układu przyjętego w postępowaniu sanacyjnym (art. 192 ust. 3 Pr. Res.). Bez wątpienia możliwość prowadzenia w toku postępowania sanacyjnego odrębnego postępowania, którego celem jest zawarcie układu częściowego z kategoriami wierzycieli wskazanymi powyżej, umożliwia dłużnikowi przeprowadzenie pełnej oraz wyczerpującej restrukturyzacji[3].
Przedsiębiorcy rozważający zasadność zgłoszenia wniosku o otwarcie jednego z postępowań restrukturyzacyjnych powinni zatem mieć na uwadze warunki dopuszczalności zawarcia układu częściowego oraz płynące z tego potencjalne korzyści – niejednokrotnie bowiem układ częściowy jest w stanie spełnić wszystkie cele, które mają zostać osiągnięte za pomocą postępowania restrukturyzacyjnego.
Autor: Mateusz Latosiński, aplikant adwokacki
Ślązak Zapór i Wspólnicy, Kancelaria Adwokatów i Radców Prawnych sp. k.
W kancelarii Ślązak, Zapiór i Wspólnicy zajmuje się przede wszystkim stałą obsługą prawną jednostek samorządowych ze szczególnym uwzględnieniem gospodarki lokalowej i zarządzania nieruchomościami. Prowadzi także bieżącą obsługę prawną przedsiębiorców, w tym posiadających status instytutów badawczych.
W kręgu jego ścisłych zainteresowań pozostaje prawo spółek handlowych, prawo cywilne (ze szczególnym naciskiem na prawo zobowiązań) oraz prawem samorządu terytorialnego.
_________________
[3] Ibidem s. 1405.