Służą temu następujące instytucje:
- Informacje i wyjaśnienia udzielane komornikowi na jego żądanie przez osoby i instytucje, w tym wyjaśnienia odbierane od dłużnika (art. 801 i art. 761 kpc).
- Poszukiwanie majątku dłużnika przez komornika na zlecenie wierzyciela (art. 797’ kpc).
- Wyjawienie majątku dłużnika (art. 913 kpc i następne).
- Ustalenia komornika dokonane w trakcie czynności egzekucyjnych.
Zobacz: Akt notarialny - czy może być podstawą do wszczęcia egzekucji?
Informacje i wyjaśnienia udzielane komornikowi na jego żądanie przez osoby i instytucje
Najszersze zastosowanie w zbieraniu informacji o majątku dłużnika ma uprawnienie komornika do żądania niezbędnych informacji oraz wyjaśnień od osób i instytucji. Trzeba jednak pamiętać, że żądania te nie mogą wybiegać poza zakres wyznaczony sposobem egzekucji, jaki wskazał wierzyciel.
Tak, więc w przypadku, gdy wierzyciel nie wnosił o zajęcie wynagrodzenia dłużnika komornik nie może żądać informacji mających na celu ustalenie nazwy pracodawcy dłużnika ani wysokości jego zarobków. Krąg podmiotów zobowiązanych do udzielenia komornikowi informacji jest bardzo szeroki i w przepisach został on wymieniony tylko przykładowo.
Osoba, która niezasadnie odmawia udzielenia informacji lub udziela świadomie fałszywych informacji może zostać ukarana przez komornika grzywną do 500 zł. Grzywna może być ponawiana wielokrotnie.
Poszukiwanie majątku dłużnika przez komornika na zlecenie wierzyciela
Przepisy przewidują taką możliwość, by wierzyciel zlecił komornikowi poszukiwania majątku dłużnika. Tu również trzeba pamiętać, że poszukiwania te nie mogą wybiegać poza zakres wyznaczony sposobem egzekucji, jaki wskazał wierzyciel.
Zobacz: Co oznacza, że dłużnik jest zobowiązany przemiennie?
Składając wniosek o poszukiwanie wierzyciel musi uiścić komornikowi opłatę w wysokości 3% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego (obecnie to 68,26 zł). Ocena czy ta opłata obciąża dłużnika czy wierzyciela będzie należała do komornika. Przepisy nie przewidują jakiś szczególnych nowych uprawnień dla komornika, gdy na zlecenie poszukuje on majątek dłużnika.
Najczęściej w wyniku zlecenia komornik żąda wyjaśnień od dłużnika (art. 801 kpc) i wystosowuje zapytania w trybie art. 761 kpc do:
- Zakładu Ubezpieczeń Społecznych/Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (celem ustalenia pracodawcy, organu rentowo/emerytalnego, działalności gospodarczej i rachunku bankowego);
- Urzędu Skarbowego (celem ustalenia pracodawcy, działalności gospodarczej i rachunku bankowego);
- Centralnej Ewidencji Pojazdów i Kierowców (celem ustalenia pojazdów);
- ewidencji nieruchomości w starostwie/urzędzie gminy (celem ustalenia nieruchomości);
- spółdzielni mieszkaniowej (celem ustalenia statusu prawnego mieszkania).
Wyjawienie majątku dłużnika
Wyjawienie majątku dłużnika jest bardzo przydatną instytucją przy ustaleniu majątku dłużnika. Wniosek o wyjawienie majątku można złożyć, jeżeli:
- zajęty w egzekucji majątek dłużnika nie wystarcza do pokrycia długu,
- wierzyciel wykaże, że na skutek prowadzonej egzekucji nie uzyskał zaspokojenia,
- przed wszczęciem egzekucji wierzyciel uprawdopodobni, że nie uzyska zaspokojenia ze znanego mu majątku dłużnika lub jego bieżących świadczeń tj. z wynagrodzenia, renty, emerytury.
Wierzyciel we wniosku może żądać, by dłużnik złożył wykaz majątku wraz z przyrzeczeniem, że jest on prawdziwy i zupełny. Dłużnik składa wykaz majątku pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań.
Wniosek o wyjawienie składa się w sądzie właściwym dla miejsca zamieszkania dłużnika, dołączając do niego dokumenty uzasadniające obowiązek wyjawienia majątku (np. wysłuchanie wierzyciela przez komornika przed umorzeniem postępowania egzekucyjnego z powodu nie ustalenia majątku) oraz tytuł wykonawczy, (gdy wniosek składa się przed wszczęciem egzekucji).
Ważnym jest by w postępowaniu o wyjawienie majątku wierzyciel był aktywny. Powinien zadawać pytania dłużnikowi i żądać od niego szczegółowych wyjaśnień.
W trakcie postępowania egzekucyjnego prowadzonego przeciwko dłużnikowi Janowi K. zamieszkałemu w Warszawie komornik nie ustalił żadnego jego majątku, z którego można skutecznie prowadzić egzekucję za wyjątkiem samochodu osobowego znacznej wartości. Pomimo poszukiwań komornik nie ustalił miejsca parkowania wymienionego pojazdu. W związku z tym wierzyciel Piotr T. wystąpił do sądu o wyjawienie majątku dłużnika. W trakcie sprawy dłużnik Jan K. zeznał pod przysięgą, że przedmiotowy pojazd znajduje się na parkingu strzeżonym w Poznaniu. Ponadto dłużnik zeznał, iż jest właścicielem mieszkania w Poznaniu. W związku z tym wierzyciel Piotr T. złożył wniosek do komornika sądowego w Poznaniu o wszczęcie egzekucji z pojazdu i mieszkania dłużnika. W wyniku postępowania egzekucyjnego komornik dokonał sprzedaży pojazdu i mieszkania dłużnika, a z uzyskanej kwoty zaspokoił wierzyciela Piotr T.
Ustalenia komornika dokonane w trakcie czynności egzekucyjnych
Komornik na skutek dokonania czynności egzekucyjnych może wejść w posiadanie informacji na temat majątku dłużnika. Informacje te może posiadać z urzędu (uzyskane wcześniej) lub w wyniku czynności podjętych przez zaskoczenie u dłużnika.
Bardzo często informacje dotyczą tych składników majątku dłużnika, co, do których wierzyciel nie wnosił o egzekucję. Komornik musi wtedy poinformować wierzyciela o takiej sytuacji i czekać na jego wnioski. Dłużnik zaś ostrzeżony o egzekucji może podjąć kroki zmierzające do usunięcia majątku. Dlatego ważnym jest by wierzyciel w miarę możliwości i stosowanie do sytuacji wskazał wszystkie sposoby egzekucji.
Zobacz: Na czym polega solidarna odpowiedzialność dłużników za zobowiązania?
1. W przypadku egzekucji alimentów komornik ma obowiązek z urzędu dokonać wszelkich ustaleń odnośnie sytuacji majątkowej dłużnika. Powinien także wystąpić do sądu z wnioskiem o wyjawienie majątku dłużnika.
2. Komornik może żądać od wierzyciela zaliczek na pokrycie wydatków związanych z udzielaniem informacji i wyjaśnień w trybie art. 761 kpc. Wydatki te pokrywa dłużnik w przypadku skutecznej egzekucji.
3. W przypadku zlecenia poszukiwania majątku w trybie art. 797’ kpc komornik może oprócz opłaty za zlecenie żądać uiszczenia zaliczek wymienionych w punkcie 2