Powyżej przedstawiona została modelowa sytuacja. Co do zasady w obrocie gospodarczym występują umowy wzajemne, czyli takie, w których każda ze stron jest jednocześnie wierzycielem i dłużnikiem, i dlatego każda ze stron jest zarówno obowiązana do spełnienia swojego świadczenia, jak i uprawniona do żądania swojej wierzytelności.
Wierzyciel ma prawo żądać od dłużnika zachowania się zgodnego z treścią zobowiązania (umowy). W momencie kiedy dłużnik jest określony, a świadczenie ściśle oznaczone to wierzytelność przybiera formę roszczenia. Kiedy dłużnik nie wykonuje zobowiązania mimo nadejścia terminu spełnienia świadczenia, wierzyciel może dochodzić swojego roszczenia przed sądem a później przymusowego wykonania w drodze egzekucji komorniczej.
Polecamy serwis Umowy
Świadczenie niemożliwe
Istotne także jest, aby świadczenie stanowiące przedmiot umowy było w ogóle możliwe do spełnienia. W sytuacji, gdy świadczenie było niemożliwe do spełnienia od samego początku uznaje się, że zobowiązanie w ogóle nie powstaje.
Kiedy dopiero po powstaniu zobowiązania okaże się, że świadczenie nie jest możliwe do spełnienia, zobowiązanie nadal jest ważne. W zależności od przyczyny powstania niemożliwości świadczenia, dłużnik będzie obowiązany do zapłaty odszkodowania w miejsce świadczenia lub z obowiązku tego zostanie zwolniony.
Porównaj: Masz do spłacenia dług? Sprawdź czy już się nie przedawnił
Dłużnik nie będzie ponosić odpowiedzialności tylko wtedy, gdy niemożność świadczenia powstała na skutek okoliczności, za które nie ponosi od odpowiedzialności – wówczas jego zobowiązanie wygaśnie. W przypadku jednak, gdy przyczyna niemożliwości świadczenia powstała na skutek okoliczność za które dłużnik ponosi odpowiedzialność – dłużnik będzie w dalszym ciągu zobowiązany do zapłaty odszkodowania w miejsce świadczenia niemożliwego.
Jakie roszczenia przysługują wierzycielowi
Wierzycielowi przysługuje prawo żądania świadczenia głównego tj. może żądać, aby dłużnik spełnił to do czego zobowiązał się w umowie. Obok żądania głównego wierzyciel może także domagać się odszkodowania oraz odsetek. Może jednak okazać się, że żądanie świadczenia głównego nie będzie już z różnych powodów możliwe do spełnienia przez dłużnika, wtedy istniej możliwość dochodzenia tzw. wykonania zastępczego bądź też odszkodowania w miejsce świadczenia pierwotnego – uprawnienia, które co do zasady przysługuje dopiero, wtedy gdy świadczenia nie będzie można otrzymać w naturze. Są jednak takie roszczenia, których nie można dochodzić w sądzie, mowa tu o tzw. zobowiązaniach niezupełnych (np. roszczenia z gry i zakładów) oraz o roszczeniach przedawnionych.
Zobowiązania niezupełne nie są objęte ochroną prawną tzn. wierzyciel nie ma pełnej możliwości przymusowego dochodzenia roszczenia wynikającego z takiego zobowiązania. Do zobowiązań niezupełnych zalicza się: zobowiązania, w których roszczenie wierzyciela uległo przedawnieniu, zobowiązania pochodzące z gry lub zakładów (poza szczególnymi wyjątkami), zobowiązania, w których obowiązek spełnienia świadczenia czyni zadość zasadom współżycia społecznego.