Powództwa przeciwegzekucyjne jako formy obrony przed egzekucją
Wśród merytorycznych form ochrony przed egzekucją (tj. takich, które są skierowane przeciwko zasadności i dopuszczalności egzekucji) na szczególną uwagę zasługują dwa rodzaje powództw przeciwegzekucyjnych, tj. powództwo o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności (tzw. powództwo opozycyjne) oraz powództwo o zwolnienie zajętego przedmiotu od egzekucji (tzw. powództwo ekscydencyjne).
Należy pamiętać, że organy egzekucyjne (komornik i sąd) nie mogą badać zasadności i wymagalności obowiązku objętego tytułem wykonawczym (np. wyrokiem lub nakazem zapłaty z klauzulą wykonalności). Jeżeli pojawią się naruszenia przepisów postępowania egzekucyjnego, to należy skorzystać ze środków ochrony formalnej, takich jak skarga na czynności komornika, zażalenie na postanowienie sądu.
Polecamy: Umowy terminowe po zmianach (książka)
Powództwa przeciwegzekucyjne zasadniczo wytacza się przed sąd rzeczowo właściwy, w którego okręgu prowadzi się egzekucję, natomiast – w przypadku powództwa opozycyjnego – jeżeli egzekucji jeszcze nie wszczęto, powództwo to należy wytoczyć według przepisów o właściwości ogólnej. Sądem właściwym rzeczowo jest sąd rejonowy bądź sąd okręgowy (decyduje zasadniczo wartość przedmiotu sporu). Istotne jest również, że- zgodnie z ustawą – już w pozwie powód obowiązany jest przytoczyć wszystkie zarzuty, jakie w tym czasie może zgłosić, gdyż w przeciwnym razie utraci on prawo do korzystania z nich w dalszym postępowaniu.
Zobacz również: Koszty postępowania egzekucyjnego ponosi też wierzyciel
I. Powództwo o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności (tzw. powództwo opozycyjne)
Dłużnik może w drodze powództwa żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub części albo jego ograniczenia, w szczególności, jeżeli przeczy zdarzeniom, na których oparto wydanie klauzuli wykonalności, np. gdy kwestionuje istnienie obowiązku stwierdzonego aktem notarialnym, bankowym tytułem egzekucyjnym, ugodą sądową. Jako przykład niech posłuży sytuacja, kiedy osoba zawierająca umowę najmu okazjonalnego, poddała się egzekucji w akcie notarialnym, a właściciel mieszkania (wynajmujący) bezpodstawnie skierował do sądu wniosek o nadanie takiemu dokumentowi klauzuli wykonalności.
Inną przykładową przesłanką wytoczenia powództwa opozycyjnego jest okoliczność, że już po powstaniu tytułu egzekucyjnego (np. prawomocnego wyroku, prawomocnego nakazu zapłaty) zasądzone świadczenie wygasło (np. wskutek potrącenia lub spełnienia świadczenia), bądź też nie może być przymusowo egzekwowane (np. wskutek przedawnienia).
Warto dodać, że istnieje pewna kategoria orzeczeń, które pomimo że nie wymagają nadania im klauzuli wykonalności, to można na ich podstawie prowadzić skutecznie egzekucję. Przykładem takiego orzeczenia, które podlega wykonaniu bez klauzuli wykonalności, jest prawomocne postanowienie komornika dotyczące rozliczenia kosztów postępowania egzekucyjnego. Również takie postanowienie można pozbawić wykonalności za pomocą powództwa opozycyjnego.
Uwzględnienie powództwa opozycyjnego nie powoduje umorzenia postępowania z urzędu ani z mocy prawa. Trzeba pamiętać, że konieczny jest wniosek o umorzenie postępowania egzekucyjnego. W przeciwnym razie, pomimo że tytuł wykonawczy został pozbawiony prawomocnie wykonalności, egzekucja będzie się dalej toczyła.
II. Powództwo o zwolnienie zajętego przedmiotu od egzekucji (tzw. powództwo ekscydencyjne)
Powództwo ekscydencyjne służy osobie trzeciej, której prawa – wskutek zajęcia danego przedmiotu – zostały naruszone. W praktyce będzie najczęściej chodziło o prawo własności. W odróżnieniu od powództwa opozycyjnego, powództwo ekscydencyjne nie służy zwalczaniu samego tytułu wykonawczego, ale ukierunkowane jest na doprowadzenie do wyłączenia danej rzeczy spod egzekucji. Przedmiotowe powództwo jest ukształtowane w ten sposób, ze osoba trzecia musi pozwać wierzyciela. Gdyby natomiast również i dłużnik sprzeciwiał się prawu osoby trzeciej, to także i jego należy pozwać (w tym samym postępowaniu, obok wierzyciela).
Istotne jest, że dochodzenie roszczeń osoby trzeciej, która chce skorzystać z powództwa ekscydencyjnego, jest ograniczone terminem. Jest to termin, którego nie można przywrócić (nawet gdy np. dana osoba po prostu nie jest świadoma obowiązywania tego terminu), dlatego należy o nim pamiętać – wynosi on miesiąc, licząc od dnia, w którym osoba trzecia uzyska wiedzę co do naruszenia jej prawa.
Na marginesie należy nadmienić, iż ustawodawca nie pozostawia bez ochrony osoby trzeciej, która nie wytoczy powyższego powództwa we wskazanym terminie. Osoba trzecia ma bowiem możliwość wytoczenia odrębnego powództwa, w którym będzie żądała zwrotu już wyegzekwowanego świadczenia albo naprawienia szkody spowodowanej skierowaniem egzekucji do należącego do niej przedmiotu. Nie będzie to już jednak powództwo przeciwegzekucyjne. Pamiętać należy, iż konkretne działania zawsze zależały będą od okoliczności danej sprawy.
Przykładem sytuacji, kiedy osoba trzecia może wytoczyć powództwo ekscydencyjne jest sytuacja, kiedy wierzyciel skieruje egzekucję do wierzytelności z rachunku bankowego, którego współposiadaczami są małżonkowie, pozostający w majątkowej wspólności ustawowej. Małżonek (będący tutaj osobą trzecią), który nie odpowiada za dług zaciągnięty przez współmałżonka (dłużnika), może żądać w ten sposób zwolnienia od zajęcia wówczas, gdy na rachunku wspólnym małżonków zgromadzono środki, które nie wchodzą do majątku osobistego dłużnika, albo też środki, które nie pochodzą z pobranego przez dłużnika wynagrodzenia za pracę, dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej, jak również z korzyści uzyskanych z jego praw autorskich i praw pokrewnych, praw własności przemysłowej oraz innych praw twórcy.
Stan prawny na dzień 13.01.2016 r.
Polecamy serwis: Wszczęcie egzekucji