Należy podkreślić na wstępie, że prawa zbywalne, które mogą być przedmiotem hipoteki, nie mogą być przedmiotem zastawu.
Zobacz również: Zastaw skarbowy 2013 - minimalna wartość rzeczy i praw
Odesłanie
Zastaw na prawach różni się od zastawu na rzeczach ruchomych:
- przedmiotem zastawu oraz
- stronami stosunku zastawu.
W przypadku zastawu na prawach są nimi: wierzyciel (zastawnik), dłużnik wierzytelności zabezpieczonej (zastawca), dłużnik wierzytelności obciążonej i ewentualnie zastawca, który nie jest dłużnikiem osobistym wierzyciela.
Do zastawu na prawach stosuje się odpowiednio przepisy o zastawie na rzeczach ruchomych oraz przepisy z rozdziału o zastawie na prawach. Przepisy dotyczące zastawu na rzeczach ruchomych zostały opisane w innym artykule, do przeczytania którego zachęcamy - Zastaw na rzeczach ruchomych. Dlatego ten tekst dotyczył będzie wyłącznie przepisów z rozdziału o zastawie na prawach.
Ustanowienie
Do ustanowienia zastawu na prawie konieczne jest zawarcie umowy między zastawcą a zastawnikiem. Ponadto należy spełnić przesłanki wymagane do przeniesienia prawa będącego przedmiotem zastawu. Stosuje się odpowiednio przepisy o przeniesieniu tego prawa. Jednakże umowa o ustanowienie zastawu powinna być zawarta na piśmie z datą pewną, nawet jeśliby umowa o przeniesienie prawa nie wymagała takiej formy. Należy uważać, że jest to wymóg formy zastrzeżonej pod rygorem nieważności.
Dla przykładu: do ustanowienia zastawu na udziale w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością wymagana jest umowa w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi. Dodatkowo umowa spółki może wymagać wyrażenia przez spółkę zgody na obciążenie zastawem udziałów.
Jeżeli ustanowienie zastawu na wierzytelności nie następuje przez wydanie dokumentu ani przez indos, do ustanowienia zastawu potrzebne jest pisemne zawiadomienie dłużnika wierzytelności przez zastawcę. Bez takiego powiadomienia zastaw nie będzie skuteczny względem dłużnika.
Zobacz również: Umowa zastawu
Czynności zachowawcze
Zastawnik może wykonywać wszelkie czynności i dochodzić wszelkich roszczeń, które zmierzają do zachowania prawa obciążonego zastawem. Może m.in. podjąć czynności zmierzające do przerwania biegu przedawnienia roszczenia dłużnika.
Wypowiedzenie wierzytelności obciążonej
Jeżeli wymagalność wierzytelności obciążonej zależy od wypowiedzenia przez wierzyciela, zastawca (jako wierzyciel zabezpieczonej wierzytelności) może dokonać wypowiedzenia bez zgody zastawnika. Brak wymagalności wierzytelności pozbawiłaby zastawnika możliwości zaspokojenia. Stąd jeśli wierzytelność zabezpieczona zastawem jest już wymagalna, zastawnik może samodzielnie wypowiedzieć wierzytelność obciążoną do wysokości wierzytelności zabezpieczonej.
Jeżeli wymagalność wierzytelności obciążonej zastawem zależy od wypowiedzenia przez dłużnika, wypowiedzenie powinno nastąpić względem zastawcy i zastawnika.
Zastaw na przedmiocie świadczenia
W razie spełnienia świadczenia zastaw na wierzytelności przechodzi na przedmiot świadczenia. W przeciwnym razie spełnienie świadczenia powodowałoby wygaśnięcie zastawu. Regulacja ta ma na celu ochronę zastawnika.
Zobacz również: Jak działa zastaw rejestrowy?
Odbiór świadczenia
Do odbioru świadczenia uprawnieni są zastawca wierzytelności i zastawnik łącznie. Każdy z nich może żądać spełnienia świadczenia do rąk ich obu łącznie albo złożenia przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego. Przepis chroni zastawnika.
Świadczenie przedterminowe
Co dzieje się w sytuacji spełnienia świadczenia przed terminem wymagalności? Jeżeli dłużnik wierzytelności obciążonej zastawem spełnia świadczenie, zanim wierzytelność zabezpieczona stała się wymagalna, zarówno zastawca, jak i zastawnik uprawnieni są do żądania złożenia przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego.
Zaspokojenie zabezpieczonej wierzytelności pieniężnej
Zastawnik uprawniony jest do domagania się od zastawcy (także wtedy, gdy zastawca nie jest dłużnikiem osobistym zastawnika) przeniesienia wierzytelności w miejsce spełnienia świadczenia. Jeżeli wierzytelność pieniężna zabezpieczona zastawem stała się już wymagalna, zastawnik zamiast zapłaty może żądać, aby zastawca przeniósł na niego wierzytelność obciążoną, jeżeli jest pieniężna, do wysokości wierzytelności zabezpieczonej zastawem. Zastawnik może dochodzić przypadłej mu na tej podstawie części wierzytelności z pierwszeństwem przed częścią, która przysługuje zastawcy.
Polecamy serwis: Windykacja
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93)