Obowiązek sporządzania sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju dotyczy dużych podmiotów oraz notowanych małych i średnich przedsiębiorstw. Firmy muszą działać w duchu zrównoważonego rozwoju. Jakie zmiany w pakiecie Omnibus mogą wejść w życie?
- Sprawozdawczość zrównoważonego rozwoju - geneza
- Raportowanie CSRD
- Pierwsze doświadczenia sprawozdawcze polskich firm
- Nowe wyzwania związane z Omnibusem
- Omnibus I - projekt dyrektywy COM(2025)81
- Perspektywy sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju
Sprawozdawczość zrównoważonego rozwoju - geneza
Przez wiele lat, w ramach dialogu konstruowaliśmy akty prawne, które miały spójny cel – mobilizację przedsiębiorstw do działań przeciwko zmianie klimatu przy jednoczesnym promowaniu szeroko rozumianego dobrostanu człowieka. Od 2018 roku trwały prace nad Taksonomią EU, mającą na celu ułatwienie firmom identyfikacji działań i inwestycji zrównoważonych środowiskowo. Ostateczna wersja Rozporządzenia w sprawie Taksonomii EU została opublikowana w czerwcu 2020 roku. Następnie, od 2021 roku prowadzono prace nad dyrektywą CSRD, która ostatecznie w 2022 roku wprowadziła dla dużej grupy przedsiębiorstw obowiązek raportowania działań związanych z ochroną środowiska, odpowiedzialnością społeczną i ładem korporacyjnym. W 2024 roku, po około czterech latach pracy nad nią, przyjęto dyrektywę CSDDD, która dodatkowo zobowiązuje firmy do odpowiedzialności za łańcuch działalności.
Prace nad tymi aktami prawnymi uwzględniały konsultacje z szerokim gronem ekspertów, przedstawicieli biznesu, instytucji finansowych i organizacji pozarządowych. Ich opinie były przecież niezbędne, aby uwzględnić różnorodne perspektywy i cele, zadbać o jakość regulacji, zwiększyć akceptację społeczną, zapewnić transparentność oraz dostosować przepisy do rzeczywistości rynkowej.
Raportowanie CSRD
W końcu, transponowaliśmy dyrektywę CSRD do polskiego porządku prawnego. Z początkiem tego roku weszła w życie polska Ustawa z dnia 6 grudnia 2024 r. o zmianie ustawy o rachunkowości, ustawy o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym oraz niektórych innych ustaw. Jej celem jest zapewnienie raportowania przez firmy istotnych, porównywalnych i wiarygodnych informacji dotyczących zrównoważonego rozwoju. Ustawa wprowadziła obowiązek zawierania tych informacji w sprawozdaniach z działalności firm. Stopniowo objęła obowiązkiem różne grupy przedsiębiorstw dzieląc je na cztery fale.
Pierwsze doświadczenia sprawozdawcze polskich firm
Oświadczenia dotyczące zrównoważonego rozwoju grupy przedsiębiorstw objętych pierwszą falą obowiązkowej sprawozdawczości są już w dużej części dostępne na ich stronach internetowych, a pozostałe dopracowywane, audytowane i wkrótce zostaną udostępnione zainteresowanym stronom. Są to oświadczenia największych jednostek i grup, które miały już doświadczenie w sprawozdawczości niefinansowej ze względu na NFRD (dyrektywę dotyczącą ujawniania informacji niefinansowych).
Do procesu sprawozdawczego przygotowują się już także firmy objęte drugą falą obowiązkowej sprawozdawczości - pozostałe notowane i nienotowane na rynku regulowanym duże jednostki i jednostki dominujące dużych grup kapitałowych. Pierwsze kroki w kierunku ESRSów (Europejskich Standardów Sprawozdawczości Zrównoważonego Rozwoju) i Taksonomii UE wykonały również małe i średnie jednostki obecne na rynku regulowanym Europejskiego Obszaru Gospodarczego, które zostały objęte trzecią falą.
Nowe wyzwania związane z Omnibusem
Kilka miesięcy temu, Komisja Europejska uznała, że m.in. ze względu na aktualną sytuację gospodarczą konieczne jest ponowne przedyskutowanie procesu raportowego. W Kompasie konkurencyjności przedstawiła swoją wizję uczynienia unijnej gospodarki bardziej konkurencyjną, opierając się na zaleceniach zawartych w sprawozdaniu Mario Draghiego, który podkreślał konieczność inwestycji w innowacje i dekarbonizację. Uznała, że aby uwolnić wzrost gospodarczy, UE musi wspierać sprzyjające otoczenie biznesowe i zapewnić przedsiębiorstwom możliwość rozwoju bez nowych obciążeń regulacyjnych. Dlatego 26 lutego zaprezentowała pierwszy pakiet uproszczeń, znany jako Omnibus I, który ma na celu zmniejszenie obciążeń administracyjnych i uproszczenie regulacji, aby wspierać wspomnianą konkurencyjność europejskiej gospodarki.
Sprawozdawczość zrównoważonego rozwoju rzeczywiście może stanowić obciążenie dla firm, ale wynika to przede wszystkim z tego, że przez wiele lat, przedsiębiorstwa ograniczały swoje działania do absolutnego minimum. Warto podkreślić, że rzetelne zarządzanie zrównoważonym rozwojem wymaga głębokiej analizy wpływów oraz strategicznego umocowania aspektów ESG w różnych procesach zarządzania organizacją i ryzykiem.
Omnibus I - projekt dyrektywy COM(2025)81
Opublikowany projekt dyrektywy COM(2025)81, będący częścią pakietu Omnibus I, zawiera między innymi zmianę zakresu objęcia obowiązkiem sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju. Zgodnie z nim, obowiązek dotyczyłby tylko dużych spółek ze średniorocznym zatrudnieniem przekraczającym 1 000 pracowników. Jego dopracowanie i uchwalenie mają być jednak poprzedzone uchwaleniem projektu dyrektywy COM(2025)80, której celem jest m.in. odroczenie o dwa lata obowiązku raportowania dla firm objętych drugą i trzecią falą obowiązkowej sprawozdawczości. Zamiast raportować za 2025 i 2026 rok mogłyby wówczas sporządzić sprawozdawczość odpowiednio za 2027 i 2028 rok. Obecnie rozważane jest procedowanie tego projektu w przyspieszonym trybie, aby zdążyć z jego transpozycją do państw członkowskich do końca tego roku.
Pakiet Omnibus, zamiast przynieść oczekiwane uproszczenia, wzbudził w firmach kolejne wątpliwości. Spółki muszą ponownie ocenić, czy i w jaki sposób proponowane zmiany ich dotyczą, a następnie przygotować się na podejmowanie decyzji w warunkach niepewności regulacyjnej. Obecnie stoją przed dylematem: jak zarządzić procesem sprawozdawczym i jak przygotować się na ewentualne zmiany? Dla firm, które nie patrzą na zarządzanie ESG przez pryzmat strategii i odporności własnego modelu biznesowego, lecz skupiają się na spełnieniu wymogów regulacyjnych sytuacja jest szczególnie trudna. Brak jasnych wytycznych i niezrozumiałość nowych propozycji (lub procesu ich wdrożenia) sprawiają, że muszą one inwestować dodatkowy czas i zasoby w adaptację do dynamicznie zmieniającego się otoczenia prawno-regulacyjnego.
Perspektywy sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju
Abstrahując od dyskusji jakie toczą się wokół Omnibusa, to z czego warto zdawać sobie sprawę, to fakt, że obecnie obowiązuje w Polsce Ustawa z dnia 6 grudnia 2024 r. o zmianie ustawy o rachunkowości, ustawy o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym oraz niektórych innych ustaw. Nakłada ona obowiązek sporządzania sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju m.in. na duże podmioty i notowane małe i średnie przedsiębiorstwa. Dopóki proponowane zmiany nie zmienią polskich przepisów, to obowiązek ten wciąż będzie aktualny.
Nawet jeśli Omnibus zostanie przyjęty i transponowany do polskiego prawa, firmy nadal będą musiały działać w duchu zrównoważonego rozwoju. Wynika to nie tylko z obowiązujących regulacji, takich jak ustawa o ochronie sygnalistów, ustawa o ochronie konsumenta, ustawa o odpadach, ustawa o efektywności energetycznej, dyrektywa o przejrzystości i równości wynagrodzeń czy innych przepisów nawiązujących do ESG. Wynika to także z faktu, że rynek wymaga dojrzałości w zakresie ESG, aby firmy mogły brać udział w przetargach, mieć dostęp do kapitału oraz budować swoją markę jako atrakcyjnego pracodawcy. Przede wszystkim jednak - ESG to odporność organizacji na szereg ryzyk związanych z klimatem i wyzwaniami społecznymi i wiedzą już o tym firmy, które przeprowadziły analizy podwójnej istotności. Zrównoważony rozwój może być traktowany jako wymóg prawny, ale powinien być przede wszystkim kluczowym elementem strategii biznesowej.