O zagrożeniach, jakie niesie podpisanie przez pracownika weksla in blanco, mówili na konferencji prasowej inspektorzy Okręgowej Inspekcji Pracy (OIP) w Lublinie.
"Chcemy zaapelować do pracowników, aby przy podpisywaniu tzw. umów lojalnościowych, które są zabezpieczane wekslami in blanco, 10 razy się zastanowili przed podpisaniem, żeby wiedzieli, jaki mają status prawny w przypadku, gdyby pracodawca taki weksel chciał zrealizować" - powiedział Okręgowy Inspektor Pracy w Lublinie Krzysztof Sudoł.
Chodzi o sytuację, kiedy pracodawca chce podpisania przez pracownika weksla in blanco, który ma stanowić zabezpieczenie ewentualnych roszczeń, np. spłaty szkoleń pracownika finansowanych przez pracodawcę (np. gdy pracownik po szkoleniu odchodzi z firmy) lub odszkodowań w przypadku uszkodzenia majątku firmy i sprzętu używanego przez pracownika, np. telefonu czy laptopa. Jak informują inspektorzy, często od podpisania weksla uzależniane jest zatrudnienie pracownika, a sumy wekslowe sięgają nawet kilkudziesięciu tysięcy złotych.
Katarzyna Fałek-Kurzyna z OIP w Lublinie podkreśliła, że według obowiązującego prawa pracownik nie ma obowiązku podpisywać takiego weksla. Jego podpisanie jest kwestią wyłącznie ustaleń między konkretnym pracodawcą i pracownikiem.
Przypomniała, że roszczeń od pracownika za wyrządzone szkody, np. na majątku firmy, albo zwrotu kosztów poniesionych na podnoszenie kwalifikacji zawodowych, pracodawca może dochodzić na podstawie obowiązującego kodeksu pracy.
"Podpisanie weksla powoduje jednak, że pracodawcy jest łatwiej i szybciej dochodzić roszczeń z weksla niż poprzez kierowanie pozwu do sądu pracy o naprawienie szkody"- tłumaczyła.
W sądzie pracodawca musiałby dowieść winy pracownika, a nie musi tego robić przy egzekwowaniu należności z weksla. "W przypadku podpisania weksla in blanco mamy do czynienia z ustanowieniem odpowiedzialności po stronie pracownika niezależnie od przypisania mu winy i pracodawca nie jest zobowiązany do udowodnienia winy pracownikowi" - podkreśliła Fałek - Kurzyna.
W lubelskim inspektoracie pracy badana jest obecnie sprawa zakładu fryzjerskiego, w którym pracownicy podpisywali weksle. W ocenie inspektorów praktyka podpisywania takich weksli staje się jednak coraz powszechniejsza, choć trudno ocenić skalę tego zjawiska, dlatego że do inspektoratów skargi wpływają dopiero wtedy, gdy pracodawca chce taki weksel zrealizować i pracownik się z tą decyzją nie zgadza.
"Problem jest duży, ponieważ inspekcja pracy nie ma w tym zakresie instrumentów prawnych, żeby przeciwdziałać takim zjawiskom" - powiedział Sudoł.
Inspektorzy pracy nie mają prawa zobligować pracodawców do zaprzestania tego rodzaju praktyk, albo np. stwierdzić nieważność weksla. Ich zdaniem trudna sytuacja na rynku pracy powoduje, że osoby, które chcą podjąć pracę, podpisują weksel, ale często nie zdają siebie sprawy z tego, jaką biorą na siebie odpowiedzialność.
"W tej sprawie możemy tylko apelować i wskazywać na zagrożenia, jakie niesie za sobą podpisanie takiego weksla" - dodał Sudoł.
Fałek-Kurzyna zaznaczyła, że Sąd Najwyższy w wyroku ze stycznia 2011 r. stanął na stanowisku, że nie można stosować weksli na zabezpieczenie roszczeń odszkodowawczych pracodawcy względem pracownika. "Niemniej jednak nie ma gwarancji, że sąd rozstrzygający konkretną sprawę podzieli stanowisko Sądu Najwyższego" - dodała.
Jeśli pracodawca wypełni weksel i go zrealizuje, sąd - w postępowaniu nakazowym - może wydać nakaz zapłaty kwoty wynikającej z weksla w ciągu dwóch tygodni. Jeśli pracownik odwoła się od tej decyzji, wykonanie nakazu jest wstrzymywane, a sprawa trafia do rozpoznania przez sąd; wtedy pracownik może mieć możliwość obrony i przedstawienia swoich racji.