PAWEŁ JAKUBCZAK
Co zmieni się od maja w unijnych emeryturach?
EWA BEDNARCZYK
Od 1 maja 2010 r. wchodzą w życie nowe rozporządzenia unijne dotyczące koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego: nr 883/2004 (z uwzględnieniem nowelizacji wprowadzonej postanowieniami rozporządzenia nr 988/2009) i nr 987/2009, które zastąpią aktualnie stosowane rozporządzenia z tego zakresu: nr 1408/71 i nr 574/72. Zmiany w zakresie emerytur wprowadzane przez nowe rozporządzenia są niewielkie. Instytucje państw unijnych nie będą sumowały okresów ubezpieczenia lub zamieszkania ani też proporcjonalnie obliczały wysokość świadczenia, jeśli nie mają one znaczenia dla ustalenia świadczenia. Pod warunkiem że dane państwo dokona odpowiedniego wpisu do załącznika do rozporządzenia nr 883/2004. Zrobiły tak Bułgaria, Estonia, Francja, Łotwa, Węgry, Austria, Słowenia, Słowacja, Szwecja, Wielka Brytania, a także Polska.
Co zastrzegła Polska?
W przypadku Polski chodzi o emerytury przysługujące z systemu zdefiniowanej składki, tj. emerytury ze zreformowanego systemu, do których prawo nie zależy od długości okresów ubezpieczenia, a wysokość obliczana jest wyłącznie w oparciu o kwotę zwaloryzowanych składek (i kapitału początkowego) zgromadzonych na koncie ubezpieczonego w ZUS. Dotyczy to także osób należących do OFE. One otrzymują emeryturę z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz emeryturę ze środków zgromadzonych w OFE obliczoną na podstawie wpłaconych składek, a nie pod warunkiem że podlegali ubezpieczeniom społecznym przez ileś lat. Oznacza to, że jeśli na przykład ktoś, niezależnie od pracy w Polsce, w Irlandii przepracował trzy lata, to ten irlandzki okres nie będzie uwzględniony przy wyliczaniu polskiej nowej emerytury dla takiej osoby.
Czy ZUS będzie uwzględniał krótkie okresy pracy w państwie unijnym?
Instytucje państw unijnych nie będą uwzględniały zagranicznych okresów ubezpieczenia lub zamieszkania krótszych niż rok, za które nie przysługują świadczenia na podstawie ustawodawstwa państwa w którym zostały przebyte, przy wyliczaniu swoich świadczeń. Jednak tylko takich, dla których długość okresów ubezpieczenia lub zamieszkania nie ma żadnego znaczenia. W tym przypadku również warunkiem zastosowania takiej regulacji jest dokonanie odpowiedniego wpisu w załączniku do rozporządzenia nr 883/2004. W Polsce dotyczy to emerytur z systemu zdefiniowanej składki, czyli nowych polskich emerytur z FUS, obliczanych w całości na podstawie kwoty składek zgromadzonych na koncie ubezpieczonego w ZUS oraz emerytur kapitałowych ze środków zgromadzonych w OFE.
Czy ZUS uwzględni je przy wyliczaniu rent?
Krótkie okresy ubezpieczenia będą nadal tak jak obecnie uwzględniane przez instytucje państw unijnych przy wyliczaniu świadczeń, ale tych uzależnionych od długości okresów ubezpieczenia. A więc innych niż zależne wyłącznie od kwoty wpłaconych składek. ZUS doliczy więc krótki okres ubezpieczenia, na przykład francuskiego, wyliczając rentę z tytułu niezdolności do pracy.
Ale przy wyliczaniu starych emerytur ZUS uwzględni pracę za granicą?
Jeśli ktoś przepracował na przykład pół roku w Niemczech i z tytułu tego okresu nie przysługują niemieckie świadczenia, a w Polsce ubiega się o emeryturę z dotychczasowego systemu (emerytura zależna od długości okresów ubezpieczenia), to ZUS musi dodać do okresów ubezpieczenia w Polsce także ten niemiecki i ponieść skutki finansowe uwzględnienia takiego okresu.
A czy okres przepracowany w UE ma znaczenie dla uzyskania prawa do emerytury minimalnej w Polsce?
Tak. ZUS musi ustalić dodatek stanowiący różnicę między kwotą najniższej polskiej emerytury a sumą kwot emerytur polskich i kwot świadczeń zagranicznych przyznanych na podstawie okresów ubezpieczenia lub zamieszkania przebytych w państwach unijnych. Zakład tak postąpi, jeśli po zsumowaniu łączna długość okresów ubezpieczenia przebytych w Polsce i w innych państwach unijnych osiągnie okres wymagany (20 lat kobieta, 25 lat mężczyzna) zgodnie z polskimi przepisami.
Czy ta zasada dotyczy też nowych emerytur?
Tak. Taki sposób wyliczania emerytury minimalnej dotyczy osób zamieszkałych w Polsce pobierających nową polską emeryturę i emeryturę ze środków zgromadzonych w OFE, których łączna kwota nie osiąga kwoty minimalnej polskiej emerytury, a które w Polsce nie wypracowały wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego. Jednocześnie mają również okresy ubezpieczenia lub zamieszkania przebyte w innych państwach unijnych.
Fot. Wojciech Górski
Ewa Bednarczyk
absolwentka Wydziału Prawa i Administracji na Uniwersytecie Warszawskim. W ZUS pracuje od ponad 20 lat w Departamencie Rent Zagranicznych