W przygotowanym projekcie nowelizacji ustawy o swobodzie działalności gospodarczej pozostanie nadal osiem rodzajów działalności wymagających koncesji. Zdaniem wiceministra Krupińskiego przygotowana zostanie nowelizacja ustaw regulujących sposób udzielania koncesji. Na przykład zostaną złagodzone bariery dla producentów energii ze źródeł odnawialnych, którzy chcieliby ją przekazywać do sieci.
Obecnie aż osiem rodzajów działalności gospodarczej wymaga posiadania koncesji, zaś 20 wpisu do rejestru działalności regulowanej. Łącznie 28 rodzajów działalności gospodarczej w Polsce objętych jest reglamentacją. To nie wszystko, gdyż na prowadzenie 34 rodzajów działalności potrzebne są zezwolenia, licencje i zgody. Wszystkie te ograniczenia stanowią wyjątek od zasady swobodnego podejmowania działalności gospodarczej.
- Reglamentacja działalności gospodarczej została wprawdzie utrzymana również w projekcie przygotowywanej ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, ale będzie się odbywała się w myśl zasady obowiązującej w ustawie z 1988 roku prawo działalności gospodarczej. Jeżeli przedsiębiorca spełni wymogi, to otrzyma zezwolenie. Na urzędy udzielające koncesji zostanie nałożony obowiązek przygotowania ujednoliconych formularzy dla wszystkich przedsiębiorców, którzy występują o nie - wyjaśnia Michał Krupiński, wiceminister skarbu państwa.
Formy reglamentacji
Państwo ma niezwykle istotny wpływ na prowadzenie działalności gospodarczej, gdyż wydaje: koncesje, zezwolenia na prowadzenie działalności regulowanej po uzyskaniu wpisu do rejestru, licencje, które są dokumentami potwierdzającymi uprawnienia do wykonywania zawodu również w formie działalności gospodarczej, oraz inne zezwolenia.
- W Polsce koncesja występuje obok innych form reglamentacji, natomiast w większości państw UE stanowią jedyną formę nadzoru nad gospodarką - mówi adwokat Bartosz Grohman z kancelarii White&Case.
- W praktyce z niektórych zezwoleń trudno byłoby zrezygnować, na przykład wydawanych w dziedzinie telekomunikacyjnej. Uważam jednak, że należy wprowadzić model zbliżony do amerykańskiego, w którym każda firma może wejść na rynek, a o jej utrzymaniu się na nim decydowaliby konsumenci - dodał Grohman.
W Polsce warunki wykonywania działalności koncesjonowanej określają przepisy kilku ustaw, a organem koncesyjnym jest minister właściwy ze względu na rodzaj prowadzonej działalności przez przedsiębiorcę.
Natomiast działalność regulowaną przedsiębiorca może prowadzić tylko wówczas, gdy spełnia tzw. szczególne warunki i uzyskał wpis do rejestru działalności regulowanej.
Odmiennym dokumentem od koncesji jest zezwolenie. Może je uzyskać każdy przedsiębiorca, który spełnia określone prawem warunki wykonywania działalności.
Zmienna liczba koncesji
Zakres działalności gospodarczej objętej koncesjonowaniem cały czas jest płynny, ocenia radca prawny Wojciech Biernacki z Kancelarii Radców Prawnych Biernaccy.
- Na przykład pod koniec 1988 roku, gdy dopiero rozwijała się swoboda działalności gospodarczej, i zostały uchwalone przepisy ustawy 23 grudnia 1988 r. o działalności gospodarczej koncesja była potrzebna tylko do prowadzenia ośmiu rodzajów działalności. Ale już po kilku latach liczba koncesji wzrosła do ponad dwudziestu - przypomina Biernacki.
Natomiast ustawa prawo działalności gospodarczej przewidywała znów zmniejszenie dziedzin objętych koncesją do ośmiu.
Decyduje urzędnik
Ustawa z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej wyszczególnia dziedziny gospodarki, w których nie można prowadzić firmy bez koncesji. Natomiast szczegółowy zakres i warunki wykonywania działalności podlegającej koncesjonowaniu regulują przepisy odrębnych ustaw. Na przykład: ustawa z 3 lipca 2002 r. Prawo lotnicze reguluje transport lotniczy i wykonywanie usług lotniczych, a ustawa z 4 lutego 1994 r. - Prawo geologiczne i górnicze, m.in. wydobywanie kopalin ze złóż oraz poszukiwanie. W zakresie koncesji wydawanych na podstawie prawa górniczego i geologicznego organem właściwym jest minister właściwy dla ochrony środowiska, a w pewnych przypadkach również marszałek województwa i starosta.
- Nieprecyzyjne przepisy regulujące dokonywanie wyboru ofert podczas przetargów na koncesje powodują, że głos decydujący mają urzędnicy - uważa Andrzej Sadowski z Centrum im. Adama Smitha.
Zwraca też uwagę na niejednolite przyczyny odmowy udzielenia koncesji lub ograniczenia jej zakresu.
Zamiast przetargu na koncesję powinno być prowadzone postępowanie wyjaśniające. Umożliwiłoby ono przedsiębiorcy wykazanie wszystkich swoich przymiotów przemawiających za prowadzeniem działalności, o którą się ubiega.
Ustawa nie przewiduje też rozwiązania, by przedsiębiorca mógł wycofać swoją ofertę. Takie sytuacje się zdarzają, gdy np. stracił płynność finansową.
Szersza perspektywa
UNIA
W większości państw UE jedyną formą ograniczania działalności gospodarczej są koncesje. Nie są tam znane takie ograniczenia jak zezwolenia na określoną działalność. W UE istnieje też obowiązek uzyskania pozwolenia na przywóz i wywóz określonych towarów.
Zakazy eksportu lub importu stosowane są przez UE sporadycznie i wiążą się głównie z wykonywaniem rezolucji ONZ lub w przypadkach zaistnienia niebezpieczeństwa dla życia ludzi i zwierząt, ochrony dóbr kultury itp.
USA
W USA nie ma żadnych form ograniczeń przy prowadzeniu działalności gospodarczej.
W 2006 roku MSWiA wydało:
301 koncesji na usługi ochrony osób i mienia
51 koncesji na wytwarzanie i obrót bronią, amunicją, materiałami wybuchowymi
54 wpisy do rejestru działalności regulowanej w zakresie usług detektywistycznych
Podstawa prawna
l Ustawa z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. nr 173, poz. 1807 ze zm.).
Małgorzata Piasecka-Sobkiewicz