Z uwagi na konieczność zapewnienia bezpieczeństwa obrotu, podmiot, który decyduje się na prowadzenie działalności gospodarczej, nie może pozostawać anonimowy. Dlatego dane go identyfikujące, które musi podać dla uzyskania uprawnień do prowadzenia działalności (dokonania wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego lub Ewidencji Działalności Gospodarczej), są danymi jawnymi.
Zjawiskiem wywołującym w ostatnim czasie liczne kontrowersje są działania polegające na sprzedaży przez niektórych operatorów telekomunikacyjnych baz danych abonentów – podmiotów prowadzących działalność gospodarczą. Bazy te następnie wykorzystywane są przez inne przedsiębiorstwa, w szczególności w celach marketingowych. Przedsiębiorcy skarżą się, że wiąże się to z zasypywaniem ich licznymi ofertami, co bardzo im utrudnia prowadzenie działalności gospodarczej.
Działanie przedsiębiorcy telekomunikacyjnego polegające na sprzedaży baz danych zawierających publicznie dostępne informacje o przedsiębiorcach znajduje podstawę w ustawie z dnia 16 lipca 2004 r. – Prawo telekomunikacyjne. Stanowi ona, że udostępnianie w spisie lub za pośrednictwem służb informacyjnych danych identyfikujących abonentów będących przedsiębiorcami nie może naruszać słusznych interesów tych abonentów. Prawo telekomunikacyjne nie precyzuje pojęcia „słuszny interes”, jednak, jak się wydaje, za taki można uznać każdy prawnie chroniony interes przedsiębiorcy, np. zachowanie dobrego imienia firmy, tajemnicy handlowej, znaku towarowego.
Wykazanie wobec przedsiębiorcy telekomunikacyjnego słusznego interesu poprzez usunięcie danych identyfikujących przedsiębiorcę z publicznego spisu abonentów nie ma wpływu na dostęp do tych danych w innych publicznie dostępnych źródłach. Takie działanie powodowałoby bowiem naruszenie zasady, że przedsiębiorca nie może być anonimowy. Zatem, w przypadku gdyby wykorzystanie przez osoby trzecie danych przedsiębiorcy pozyskanych ze źródeł powszechnie dostępnych powodowało powstanie szkody u tego przedsiębiorcy, powinien on skorzystać z uprawnień przysługujących mu na podstawie obowiązującego prawa – w szczególności zawartych w kodeksie cywilnym – i dochodzić odszkodowania w wysokości wyrządzonej szkody. Należy jednak podkreślić, że wycena rzeczywistej szkody, jak również utraconych korzyści, może być w tym przypadku trudna do ustalenia, a jeszcze bardziej trudna do udowodnienia przed sądem.
Działania przedsiębiorców telekomunikacyjnych związane ze sprzedażą baz danych abonentów będących przedsiębiorcami polegają w istocie na segregowaniu danych, które przedsiębiorca przetwarza jako operator telekomunikacyjny. Zgodnie z prawem telekomunikacyjnym, przedsiębiorca telekomunikacyjny jest uprawniony do udzielania informacji o numerach abonentów. Przygotowywanie i sprzedaż baz danych abonentów będących przedsiębiorcami obejmuje uszeregowanie danych o numerach, nazwie i adresie siedziby przedsiębiorcy, ewentualnie innych jawnych danych, a następnie odpłatne ich przekazanie zainteresowanym przedsiębiorcom. Wprawdzie przedsiębiorca telekomunikacyjny jest zobowiązany udzielać informacji o numerach abonentów bezpłatnie, jednak nie wyklucza to tworzenia baz danych zawierających te same dane, uporządkowanych według określonego klucza i odpłatnego ich udostępniania zainteresowanym podmiotom.
W przypadku natomiast naruszenia wspomnianego słusznego interesu przedsiębiorcy, które obejmuje dobra osobiste przedsiębiorcy, przedsiębiorca może dochodzić ochrony tych dóbr na podstawie kodeksu cywilnego. Zgodnie z ar. 43 k.c., przepisy o ochronie dóbr osobistych osób fizycznych stosuje się odpowiednio do osób prawnych. Ochronie podlega m.in. firma przedsiębiorcy jako element indywidualizujący przedsiębiorcę, renoma czy też jego dobre imię. W celu uzyskania ochrony konieczne jest wykazanie bezprawności naruszenia lub zagrożenia dóbr. Bezprawność rozumiana jest jako sprzeczność z normami prawa lub zasadami współżycia społecznego, chyba że zachodzi jakakolwiek okoliczność usprawiedliwiająca takie działanie, np. zgoda pokrzywdzonego, wykonywanie prawa podmiotowego lub działanie w ramach porządku prawnego. Sankcje za naruszenie dóbr osobistych mają w prawie cywilnym charakter niemajątkowy, a ich celem jest usunięcie skutków niezgodnego z prawem działania. Jednak jeżeli skutkiem bezprawnego działania podmiotu korzystającego z danych przedsiębiorcy jest szkoda, poszkodowany może dochodzić jej naprawienia przez zapłatę odszkodowania.
Andrzej Krasuski, Anna Kobylańska
Autorzy są prawnikami w kancelarii CMS Cameron McKenna Paweł Dębowski sp.k.