Umowna klauzula waloryzacyjna może zostać zawarta w umowach określających wysokość świadczenia pieniężnego. Strony wprowadzając do umowy klauzulę waloryzacyjną postanawiają, że wysokość świadczenia pieniężnego zostanie ustalona, według innego niż pieniądz, miernika wartości (może to być wartość złota, benzyny czy innego surowca). Celem umownej klauzuli waloryzacyjnej jest zabezpieczenie stron przed zmianą wartości pieniądza. W umownej klauzuli waloryzacyjnej strony muszą określić:
- rodzaj miernika inny niż pieniądz;
- sposób przeliczenia danego miernika na pieniądz (np. kurs waluty w określonym banku, przeciętne miesięczne wynagrodzenie za pracę, cena rynkowa towaru).
Polecamy: ABC umów
Najczęściej spotykane mierniki wartości i sposoby przeliczenia na pieniądz:
- klauzula złota (należy wskazać w oparciu o którą cenę nastąpi ocena wartość złota, czy będzie to wartość rynkowa, giełdowa, czy też w jeszcze inny sposób określona);
- klauzula walutowa (w tym przypadku należy wskazać inną walutę, jako sposób przeliczenie można wskazać kurs waluty w NBP, lub innym określonym banku);
- klauzula towarowa (mogą to być klauzule indeksowe gdzie miernikiem wartości może być np. węgiel, zboże, grunt, benzyna);
- klauzula usług lub kosztów wytworzenia danych produktów;
- klauzula uposażenia (wskazanie wartości świadczenia w odniesieniu do zarobków np. wartość świadczenia równa się wysokości miesięcznych zarobków w sektorze; prywatnych przedsiębiorstw, ogłoszonych przez prezesa GUS za ostatni rok.
Powyższe, inne niż pieniądz polski mierniki wartości świadczenia, zostały wskazane przykładowo, strony w wyborze miernika mają pełną swobodę.
Ile będzie musiał zapłacić dłużnik?
Dłużnik będzie musiał zapłacić sumę pieniężną, która w momencie spełnienie świadczenia będzie odpowiadała wartości określonego przedmiotu – wskazanego w umownej klauzuli, jako miernik wartości świadczenia.
Przeczytaj także: Egzekucja należności pieniężnych
Gdy strony zawarły w umowie klauzulę waloryzacyjną – nie jest dopuszczalna sądowa waloryzacja świadczeń na podstawie art. 358 (1) § 3 Kodeksu cywilnego. Ujemne skutki zmiany siły nabywczej pieniądza zostają bowiem przez same strony uwzględnione i, przynajmniej w założeniu, wyeliminowane (wyrok SN z dnia 22 kwietnia 2005 r., II CK 599/04, LEX nr 250046; wyrok SN z dnia 7 listopada 1995 r., I PRN 40/95, OSNAPiUS 1996, nr 12, poz. 168).
Jeżeli jedna ze stron nie jest przedsiębiorcą, w przypadku nie zawarcia umownej klauzuli waloryzacyjnej, przedsiębiorca może narazić się na proces sądowy, bowiem strona, która nie prowadzi przedsiębiorstwa może domagać się waloryzacji sądowej. Niestety prawo żądania waloryzacji sądowej zgodnie z art. 358 (1) § 4 k. c. nie przysługuje stronie prowadzącej przedsiębiorstwo, jeżeli świadczenie pieniężne pozostaje w związku z prowadzeniem tego przedsiębiorstwa.