Żaden trener nie powinien osiadać na laurach, jeżeli w dalszym ciągu chce cieszyć się przynależnością do wąskiego grona najlepszych. Ponieważ wszelkie niedociągnięcia i słabości łatwiej dostrzec osobom mającym niezbędny dystans, dlatego warto rozważyć skorzystanie z coraz popularniejszej usługi profesjonalnej superwizji trenerskiej.
Wydawać by się mogło, że głównym zadaniem osoby, która obserwuje nasze poczynania jest wychwytywanie popełnionych błędów. Stąd niedaleko już do wysnucia pochopnego wniosku, że w całym procesie chodzi - ni mniej, ni więcej - jak o krytykę. Nawet jeśli okaże się ona konstruktywna, sam fakt bycia ocenianym może budzić w nas niechęć i obawy. Uważając się za osobę kompetentną, o ugruntowanej wiedzy i wystarczającym doświadczeniu, być może zadamy sobie pytanie „Po co mi to?”. Dopiero kiedy poznamy, czym jest superwizja, jaki jest jej cel i jakie korzyści może ona przynieść, odpowiedź na to pytanie stanie się łatwiejsza.
Czym jest superwizja?
Najprawdopodobniej początki tej działalności sięgają czasów powstania pierwszych zakładów, w których pracowało po kilku rzemieślników. Starsi, bardziej doświadczeni, nadzorowali pracę młodych, doradzali im i przekazywali własną wiedzę. Kiedy nastała epoka rewolucji przemysłowej, zwierzchnicy sprawdzali, jak radzą sobie ich podopieczni. Wówczas superwizja była przede wszystkim narzędziem służącym kontrolowaniu rzetelności i sprawności osób biorących udział w procesie produkcji. Służyła ona również koordynowaniu funkcji firmy bądź jej wyznaczonego działu, będącego pod nadzorem superwizora. Dopiero XX wiek przyniósł zmianę podejścia do tego typu działalności. Dostrzeżono w nim znacznie większy potencjał, który do tej pory nie był wykorzystywany.
Superwizja rozszerzyła swój zasięg nie tylko na modernistyczne przedsiębiorstwa, ale także na rozmaite obszary praktyki naukowej. Uznano ją za niezwykle przydatną w sytuacjach opierających się na pracy z innymi ludźmi, kiedy to relacje między poszczególnymi uczestnikami mają szczególnie duży wpływ na efektywność zamierzonych działań. Na gruncie psychologii i socjologii superwizja stała się uznaną praktyką, z której korzysta się do dziś. Dostrzegając pozytywy płynące z obserwacji konkretnych osób lub grup w trakcie wykonywania pracy, rozpoczęto proces adaptacji superwizji do branży trenerskiej.
Współcześnie podstawą konstruktywnej obserwacji staje się współpraca pomiędzy superwizorem a osobą chcącą zbadać mechanizmy mające wpływ na efekty jej pracy. Najczęściej funkcję superwizora pełni człowiek związany z konkretną działalnością, mający w jej obrębie duże doświadczenie. Przyglądając się pracy swego kolegi, szuka on ewentualnych problemów, ich źródeł i możliwych rozwiązań. Osoba obserwowana nie pozostaje jednak bierna w tym procesie. Może zawsze zadawać pytania oraz zgłaszać swoje wątpliwości.
Zobacz serwis: Szkolenia
Zadania superwizora koncentrują się przede wszystkim na zbudowaniu pozytywnej relacji ze swym podopiecznym. Superwizja nie może nigdy sprowadzać się do wytykania błędów, bo wówczas nie wniesie niczego. Praca nad każdym przypadkiem opiera się na wzajemnej konsultacji i porozumieniu, które przyczynią się do zbudowania zaufania i umożliwią swobodną wymianę wzajemnych doświadczeń. Czasami okazuje się, że problem wynika nie ze stosowania niewłaściwych metod współpracy z klientem, lecz ze specyfiki osobowości i reakcji emocjonalnych danego trenera. Tu pomoc doświadczonego superwizora okazuje się być szczególnie cenna, gdyż w tym zakresie bardzo trudno poradzić sobie samemu. Osoba doświadczona i kompetentna jest w stanie przekazać nam własną wiedzę i sprawdzone sposoby na radzenie sobie z konkretnymi przeszkodami, na które natrafiała w trakcie kolejnych lat pracy. Dobremu superwizorowi obiektywna ocena efektów pracy nie powinna przyjść zatem z trudem.
Superwizja skrojona na miarę
Zawsze znajdzie się coś, co można poprawić. Nie lekceważmy swoich słabości i starajmy się je poznać, ponieważ ich świadomość wskazuje nam kierunki dalszego rozwoju. Chociaż w naszym kraju rynek trenerski jest stosunkowo młody, pomysły z nim związane, odnoszące sukces w krajach zachodnich, szybko przyjmują się na rodzimym gruncie. Zasada ta sprawdziła się także w przypadku superwizji, co spowodowało, że obecnie obserwować możemy prawdziwy wysyp ofert szkoleń i dynamiczny wzrost liczby instytucji świadczących usługi w tym zakresie.
Celem większości firm, które podejmują się organizacji superwizji jest osiągnięcie zadowolenia klienta, stąd też zwiększyła się dostępność wielu dość znacznie różniących się między sobą form prowadzenia obserwacji. Przede wszystkim, możliwa jest współpraca indywidualna lub grupowa. Zdarza się, że konkretny trener odczuwa potrzebę zweryfikowania swych umiejętności i zaprasza do współpracy superwizora. Czasami bywa i tak, że firma oferująca usługi szkoleniowe, chcąc sprawdzić umiejętności swych pracowników, na przykład w celu opracowania dalszych ścieżek rozwoju, zleca superwizję całej grupy. Wówczas obserwacja przekształca się często w zajęcia, na których trenerzy mogą w szerszym gronie wymienić się swoimi doświadczeniami i podzielić nurtującymi ich problemami. Jest to również dobra okazja do przyjrzenia się rozwiązaniom stosowanym przez kolegów „po fachu”.
Zobacz serwis: Zarządzanie
Superwizja ma charakter jednorazowy lub odbywa się na przestrzeni dłuższego okresu czasu. Pierwszy z wymienionych przypadków odnosi się zwykle do klientów indywidualnych. Superwizor pojawia się na jednym ze szkoleń, albo na wybranym fragmencie konkretnego szkolenia, aby przyjrzeć się pracy trenera, a później omówić swoje spostrzeżenia i udzielić potrzebnej porady. Rozwiązanie to wydaje się korzystne dla osób, które nie zgromadziły jeszcze tak dużego doświadczenia lub nie są na stałe związane z jedną firmą organizującą szkolenia. W przypadku superwizji powtarzanych (zwykle kilka razy w roku) dobrze pracuje się ze stałą grupą trenerów. Dzięki temu możliwe jest bardziej kompleksowe zbadanie problemów oraz monitorowanie postępów w ich redukowaniu na przestrzeni kolejnych miesięcy. Tego typu superwizja często mobilizuje do podejmowania nowych wyzwań nawet pracowników, którzy w swym fachu wydawaliby się nie mieć sobie równych.
W superwizji znalazły swe zastosowanie kamery. Nie każda z analizowanych obserwacji musi być wykonana bezpośrednio przez superwizora. Dzięki rejestracji przebiegu szkolenia pozyskany materiał może być wielokrotnie odtwarzany, co znacznie ułatwia dostrzeżenie ewentualnych błędów czy niedociągnięć popełnianych w trakcie szkolenia. Również trener poddający się superwizji ma okazję zobaczyć siebie podczas pracy. Spojrzenie na własną działalność „z zewnątrz”, umożliwia uzyskanie niezbędnego dystansu do siebie i wykonywanej pracy. Często nie zdajemy sobie sprawy, jak wiele naszych zachowań pojawia się spontanicznie, na granicy naszej świadomości. Superwizor dokonuje analizy materiału i przekazuje spostrzeżenia swemu podopiecznemu, podczas gdy ten na bieżąco śledzi odtwarzany przebieg przeprowadzonego przez siebie szkolenia.
Korzyści płynące z superwizji
Każdy trener docenia wiedzę płynącą z nabytego samodzielnie doświadczenia zawodowego. Dlatego też tak często w środowisku szkoleniowym poruszany jest temat wymiany wiedzy, która przynosi znaczące korzyści każdej ze stron. Superwizja jest jedną z metod, która służyć ma właśnie temu celowi. Doświadczony trener wie doskonale, na co powinien zwrócić uwagę, kiedy przygląda się działaniom kolegi z branży. Informacje zdobyte dzięki własnej pracy umożliwiają udzielenie potrzebnej porady lub też ułatwiają wskazanie nowych kierunków rozwoju, które przyniosą najlepsze efekty osobie pragnącej podnosić swe kompetencje.
Skuteczna i konstruktywna superwizja w swym długofalowym działaniu bardzo pozytywnie wpływa na efektywność prowadzonych szkoleń. Zyskują nie tylko ich uczestnicy, ale także i sam trener, który może czerpać pełną satysfakcję z prowadzonej przez siebie działalności. Ponieważ okazuje się, że część problemów nie ma podłoża merytorycznego, a ich źródło tkwi w emocjach, wsparcie ze strony superwizora, który zapewne zetknął się z tą samą lub podobną kwestią, bywa niezwykle przydatne. Podobnie zresztą świadomość, że nie jesteśmy jedynymi, którym przyszło się borykać z daną przeszkodą, podnosi na duchu i dodaje energii do jej pokonania. Okazja do refleksji nad własną działalnością przynosi wiele wniosków, które mogą zmienić nasz punkt widzenia na wiele aspektów poruszanych w trakcie szkolenia. Ocena naszej pracy dokonana przez osobę z zewnątrz okazuje się być dla nas nie przykrą koniecznością, lecz budującym doświadczeniem, z którego możemy korzystać, planując dalsze kroki na drodze kariery.