Organy osoby prawnej
Osoba prawna może ponosić odpowiedzialność cywilnoprawną za szkody, które zostały uczynione zachowaniem jej organów, co wynika z art. 416 kodeksu cywilnego.
Przyjęcie odpowiedzialności osoby prawnej za jej organy jest wynikiem przyjęcia roli, jaką przy działalności osoby prawnej pełnią jej organy. Zgodnie z art. 38 kodeksu cywilnego osoba prawna działa przez swoje organy.
Przepisy prawa stoją na stanowisku tzw. teorii organów osoby prawnej. Wedle konstrukcji przewidzianej przez polskie prawo, organy osoby prawnej nie są podmiotem obrotu prawnego a ich działania są uznane za działanie samej osoby prawnej.
Przykładowo organem reprezentującym spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością jest jej zarząd, który może być wieloosobowy. W umowie spółki można określić, iż spółka jest reprezentowana rzez każdego członka zarządu samodzielnie. W takiej sytuacji zawarcie umowy pod którą podpisze się członek zarządu, będzie oznaczało, że umowę zawarła sama spółka.
O działaniu osoby prawnej przez jej organy mówimy w sytuacji, gdy osoby fizyczne występują wyraźnie lub w dorozumiany sposób w charakterze organu i działają w granicach swoich kompetencji. Innymi słowy z okoliczności sprawy musi wynikać, że członek zarządu działa w charakterze organu spółki, a zawierana umowa mieści się w granicach kompetencji zarządu spółki i jest zawarta zgodnie z zasadami reprezentacji.
Odpowiedzialność osoby prawnej
Uzupełnieniem tej teorii jest właśnie art. 416 kodeksu cywilnego. Osoba prawna będzie zatem ponosić odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez swoje organy.
Aby jednak taka odpowiedzialność miała miejsce muszą być spełnione określone przesłanki, które po części wiążą się z teorią organów.
Zobacz serwis: Spółki
Warunki odpowiedzialności
Po pierwsze szkoda musi zostać wyrządzona przez organ osoby prawnej. Chodzi zatem o organy osób prawnych określone w przepisach prawa (np. kodeksu spółek handlowych). Osoba prawna nie będzie zatem odpowiedzialna za działanie osób, które podają się za jej organ, choć faktycznie nim nie są.
Po drugie organ osoby prawnej wyrządzając szkodę musi działać w ramach swych uprawnień. Jeżeli szkoda powstanie w związku z działalnością organu wykraczającą poza jego kompetencje, wtedy też odpowiedzialność nie zaistnieje. Możliwe jest jednak wtedy pociągniecie do odpowiedzialności za winę w wyborze (art. 429 i 430 kodeksu cywilnego).
Po trzecie niezbędnym elementem odpowiedzialności osoby prawnej będzie przypisanie winy organowi za poczynioną szkodę. W sytuacji, gdy mamy do czynienia z jednoosobowym organem, wtedy też winą będzie po prostu wina osoby fizycznej, która wchodzi w skład organu. Jeżeli jednak organ jest wieloosobowy wina organu zaistnieje w sytuacji, gdy winę można przypisać choćby jednemu członkowi tego organu.
Zobacz serwis: Prawo dla firm