Spółka cywilna wbrew nazwie nie jest spółką, a jedynie zobowiązaniem wspólników do dążenia do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego, w szczególności przez wniesienie wkładów. Nie jest koniecznym uzyskiwanie korzyści majątkowych przez spółkę, ani osiągnięcie określonego celu gospodarczego, lecz samo dążenie do tego celu. Spółka może być utworzona na czas określony lub nieokreślony, lub nawet do dokonania poszczególnej czynności. Umowa spółki powinna być sporządzona na piśmie. Forma pisemna służy jednak jedynie „celom dowodowym”, niedochowanie formy pisemnej nie powoduje więc nieważności umowy spółki.
Wkłady
Nie na wszystkich wspólnikach musi ciążyć obowiązek wniesienia wkładów. Musi on wyraźnie wynikać z umowy. W umowie też powinna być określona wysokość wkładów, w przeciwnym razie przyjmujemy, że wkłady są równe ( jest to szczególnie istotne przy rozwiązaniu umowy spółki). Wkładem może być, przede wszystkim, własność rzeczy, praw lub świadczenie przez wspólnika usług. Wkładem może być również oddanie do użytkowania mieszkania, gruntu lub określonego sprzętu a nawet patentu lub licencji. Wspomniane świadczenie przez wspólnika usług może dotyczyć określonego czasu lub całego czasu trwania umowy.
Zobacz: Umowa o pracę tylko na czas nieokreślony
Wybór wspólnika niezwykle ważny!
W spółce cywilnej obowiązuje zasada niezmienności składu osobowego. Przyjęcie nowego wspólnika do spółki nie stwarza większych problemów, natomiast wystąpienie ze spółki lub wykluczenie wspólnika już tak.
Możliwe sposoby pozbawienia kogoś statusu wspólnika są ściśle określone przez kodeks cywilny. Są to:
1) śmierć wspólnika - w umowie można zastrzec, że spadkobiercy wspólnika wejdą do spółki na jego miejsce.
2) osiągnięcie celu gospodarczego do osiągnięcia którego spółka została powołana.
3) upływ czasu przewidzianego w umowie spółki na jaki ją powołano.
Jeżeli pomimo zaistnienia przewidzianych w umowie powodów rozwiązania spółki, takich jak upływ czasu lub osiągniecie określonego celu gospodarczego, trwa ona nadal za zgodą wszystkich wspólników, poczytuje się ją za przedłużoną na czas nieoznaczony.
4) rozwiązanie umowy przez sąd, albo wypowiedzenie udziałów przez wszystkich wspólników.
Rozwiązania umowy spółki przez sąd wspólnik może żądać tylko w przypadku wystąpienia ważnych powodów.
Wystąpienie ze spółki może nastąpić jedynie na trzy miesiące na przód przed końcem roku obrachunkowego, jeżeli spółka została zawarta na czas nieoznaczony. Jeżeli spółka została zawarta na czas oznaczony, z ważnych powodów każdy wspólnik może wypowiedzieć swój udział w spółce bez zachowania terminów wypowiedzenia, a przeciwne postanowienia umowne są nieważne. Jeżeli następuje wystąpienie wspólnika ze spółki, w której jest tylko dwóch wspólników, oznacza to likwidację spółki i konieczne jest przeprowadzenie postępowania likwidacyjnego.
Zobacz: Co zmieniło się w ustawie o kredycie konsumenckim?
Solidarna odpowiedzialność
Wspólnicy spółki cywilnej odpowiadają solidarnie za zobowiązania spółki. Jest to kolejnym powodem dlaczego wybór wspólnika z którym chcemy tworzyć spółkę cywilną jest niezwykle istotny. Dotyczy to zobowiązań zaciągniętych przez wszystkich wspólników jak również zobowiązań zaciągniętych przez jednego wspólnika jeżeli zaciągnięte są one na cele spółki. Solidarna odpowiedzialność polega na tym, iż wierzyciele spółki mogą dochodzić spłaty długu w całości lub części, od wszystkich wspólników razem, niektórych ze wspólników lub nawet tylko od jednego wspólnika. Jeżeli wierzyciel zażądał spłaty długu przez jednego ze wspólników, a ten dokonał tego, lub jeżeli wspólnik samodzielnie spłacił cały dług spółki może dochodzić rozliczenia z pozostałymi wspólnikami w drodze roszczenia regresowego.
Udział w zyskach i stratach
Każdy ze wspólników ma prawo do równego udziału tak w zyskach spółki, jak i w stratach spółki, bez względu na wartość wkładów. Możliwe jest inne ustalenie udziału w zyskach i stratach w umowie spółki. Wspólnik może zostać wyłączony z udziału w stratach, nie może natomiast zostać wyłączony z udziału w zyskach spółki cywilnej. Jeżeli w umowie ustalono jedynie stosunek udziału wspólnika w zyskach nie wspominając o jego udziale w stratach, przyjmujemy, że jest on proporcjonalny do udziału w zyskach. Zgodnie z kodeksem cywilnym, wspólnik może żądać podziału i wypłaty zysków dopiero po rozwiązaniu umowy spółki. Jeżeli spółka powołana została na czas dłuższy wspólnicy mogą żądać podziału zysków i strat z końcem każdego roku obrachunkowego.
Zobacz: Jak skorzystać z ulgi na lekarstwa?
Współwłasność
Ponieważ majątek spółki cywilnej stanowi współwłasność w częściach ułamkowych wspólnicy nie mogą swobodnie rozporządzać swoim udziałem w spółce, ani poszczególnymi składnikami majątku spółki. Wierzyciele wspólnika również nie mogą dochodzić zaspokojenia swoich wierzytelności z udziału dłużnika w majątku spółki.
W razie rozwiązania spółki do majątku wspólnego stosuje się przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych. W pierwszej kolejności z majątku spółki spłacane są długi, następnie rozdzielane pomiędzy wspólników są ich wkłady, a na końcu dzielona jest nadwyżka, która została po dokonaniu wszelkich spłat. Nadwyżka dzielona jest w takim stosunku w jakim w umowie przewidziane są podziały zysków spółki pomiędzy poszczególnych wspólników.
Reprezentacja
W razie braku odmiennego zapisu w umowie, każdy wspólnik ma prawo i obowiązek reprezentacji spółki w takich granicach w jakich jest uprawniony do prowadzenia jej spraw. Każdy wspólnik może prowadzić sprawy spółki, które nie przekraczają zakresu zwykłych czynności spółki. Jednak jeżeli przed zakończeniem takiej sprawy wspólnicy, lub chociaż jeden wspólnik sprzeciwi się jej dokonaniu potrzebna jest uchwała wspólników. Każdy wspólnik może wykonać czynność nagłą, jeżeli zaniechanie jej mogłoby narazić wspólników na straty, bez uprzedniej uchwały wspólników.
Powództwa przeciw spółce
Jeżeli chcemy dochodzić roszczeń od spółki cywilnej musimy wytoczyć powództwo nie przeciwko spółce, a przeciwko wspólnikom spółki. Spółka cywilna nie posiada bowiem osobowości prawnej ani zdolności sądowej, nie może być traktowana jako odrębny od wspólników podmiot prawa. Jeżeli wierzyciel spółki chce skierować roszczenie do majątku spółki, który jest objęty współwłasnością łączną, musi pozwać wszystkich wspólników. Tylko w ten sposób jest możliwe prowadzenie egzekucji z takiego majątku.
Jeżeli przychody netto spółki cywilnej w każdym z dwóch ostatnich lat obrotowych, osiągnęły kwotę która powoduje obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych, czyli 5.067.120 zł. powinniśmy przekształcić spółkę cywilną w spółkę jawną.
Zobacz: E - faktura jak ją przechowywać?