Spółki akcyjne mogą być zarówno prywatne, jak i państwowe, tj. należeć do Skarbu Państwa. Tych drugich jest zdecydowanie mniej, gdyż Skarb Państwa dokonuje prywatyzacji i komercjalizacji. W tym trybie następuje sprzedaż akcji spółek należących do państwa.
Istnieje możliwość ich nabywania. Odbywa się to w określonym przepisami prawa trybie. Z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w przepisach tj. sytuacji w których uprawnionym pracownikom, a także rolnikom i rybakom przysługuje prawo do nieodpłatnego nabycia do 15% akcji objętych przez Skarb Państwa w dniu wpisania spółki do rejestru, akcje należące do Skarbu Państwa są zbywane w trybie:
- oferty ogłoszonej publicznie,
- przetargu publicznego,
- negocjacji podjętych na podstawie publicznego zaproszenia,
- przyjęcia oferty w odpowiedzi na wezwanie ogłoszone na podstawie przepisów ustawy o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych (Dz. U. Nr 184, poz. 1539),
- aukcji ogłoszonej publicznie,
- sprzedaży akcji w obrocie zorganizowanym w rozumieniu ustawy o obrocie instrumentami finansowymi (Dz. U. z 2010 r. Nr 211, poz. 1384),
- sprzedaży na podstawie oferty publicznej akcji objętych prospektem emisyjnym lub memorandum informacyjnym w rozumieniu ustawy o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych, sporządzonym w związku z tą ofertą lub dopuszczeniem tych akcji do obrotu na rynku regulowanym,
- stabilizacji pomocniczej na warunkach określonych w przepisach rozporządzenia Komisji (WE) nr 2273/2003 z dnia 22 grudnia 2003 r. wykonującego dyrektywę 2003/6/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w odniesieniu do zwolnień dla programów odkupu i stabilizacji instrumentów finansowych (Dz. Urz. UE L 336 z 23.12.2003, str. 33) oraz poprzez udzielanie pożyczek akcji w celu realizacji stabilizacji pomocniczej,
- sprzedaży akcji, poza obrotem zorganizowanym w rozumieniu przepisów ustawy o obrocie instrumentami finansowymi, z użyciem systemu kojarzącego oferty kupna i sprzedaży, zorganizowanego i prowadzonego przez spółkę prowadzącą rynek regulowany.
Jak widać procedury sprzedaży akcji spółek publicznych mogą mieć bardzo różny charakter. Aby zapobiec chaosowi oraz ułatwić potencjalnym nabywcom przebrnięcie przez formalności, Rada Ministrów określiła, w drodze rozporządzenia, szczegółowy tryb zbywania akcji oraz warunki, jakie powinny spełniać: oferta zbycia akcji, zaproszenie do składania ofert nabycia akcji w przetargu publicznym, zaproszenie do negocjacji, które mogą dotyczyć zobowiązań inwestycyjnych, zobowiązań związanych z ochroną środowiska, a także zobowiązań związanych z ochroną interesów pracowników i innych osób związanych ze spółką, zaproszenie do wzięcia udziału w aukcji ogłoszonej publicznie, uwzględniając jednocześnie konieczność zapewnienia jawności i przejrzystości procesu prywatyzacji.
Określone powyżej tryby zbywania akcji publicznych nie stanowią katalogu zamkniętego, ponieważ Rada Ministrów może wyrazić zgodę na inny tryb zbywania akcji. Oczywiście taka sytuacja musi zostać odpowiednio uzasadniona, przede wszystkim ekonomicznie.
Akcje należące do Skarbu Państwa mogą być również zbywane w innym trybie, ale już bez obowiązku występowania o zgodę Rady Ministrów, jeżeli nabywca i cena są wskazane w umowie prywatyzacyjnej, a zbycie dotyczy akcji spółek, w których Skarb Państwa posiada mniej niż 50 % kapitału zakładowego lub w sytuacji gdy zbycie dotyczy akcji spółek, w których Skarb Państwa posiada nie więcej niż 25 % kapitału zakładowego.
Oprócz tego Rada Ministrów może wyrazić zgodę na wniesienie akcji należących do Skarbu Państwa do innej jednoosobowej spółki Skarbu Państwa w zamian za objęcie akcji w podwyższonym kapitale zakładowym tej spółki.
Jak zostało powiedziane, zbywanie akcji Skarbu Państwa następuje w trybie publicznym. Wyboru trybu spośród określonych powyżej, dokonuje minister właściwy do spraw Skarbu Państwa, biorąc pod uwagę w szczególności stopień skomplikowania planowanej transakcji zbycia akcji, a także wielkość i kondycję ekonomiczno-finansową podmiotu, którego akcje będą przedmiotem zbycia.
Tryb publiczny wymaga ogłoszenia oferty zbycia akcji, zaproszenia do składania ofert nabycia akcji w przetargu, zaproszenia do negocjacji lub zaproszenia do wzięcia udziału w aukcji ogłoszonej publicznie, w co najmniej jednym dzienniku o zasięgu ogólnopolskim oraz w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie podmiotowej ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa.
Polecamy: Jak dokonać zmiany statutu w spółce akcyjnej?
W celu prawidłowego przeprowadzenia transakcji zbywania akcji Skarbu Państwa wydane zostało Rozporządzenie Rady Ministrów, które określa sposoby finansowania zbywania akcji oraz formy i warunki zapłaty za akcje nabywane od Skarbu Państwa Zgodnie z nim zapłata za nabywane od Skarbu Państwa akcje może być dokonana:
- gotówką,
- poleceniem przelewu,
- czekiem potwierdzonym przez bank,
- czekiem rozrachunkowym,
- obligacjami lub innymi papierami wartościowymi emitowanymi przez Skarb Państwa, o ile warunki emisji tych obligacji lub papierów wartościowych przewidują ich wykorzystanie do zapłaty za akcje zbywane przez Skarb Państwa,
- akcjami.
Zapłata za nabywane od Skarbu Państwa akcje może być dokonana również w formie zwiększenia funduszy statutowych albo kapitału zakładowego państwowych osób prawnych.
Oczywiście forma zapłaty jest określona w umowie pomiędzy zbywcą, a nabywcą. W umowie można również przewidzieć, że zapłata ceny za nabywane od Skarbu Państwa akcje może być dokonana w ratach, jeżeli pozostała do zapłaty kwota (po uiszczeniu pierwszej raty należności za akcje) będzie zabezpieczona w jednej z następujących form:
- hipoteka,
- zastaw na papierach wartościowych emitowanych przez Skarb Państwa, z tym, że termin zabezpieczenia nie może być dłuższy niż termin wykupu tych papierów wartościowych,
- poręczenie bankowe,
- gwarancja bankowa.