Bardzo często zdarza się, że po podpisaniu kontraktu firma ubiega się o finansowanie bankowe w związku z tą umową np. na zakup surowców do produkcji czy materiałów budowlanych. Warto wcześniej zwrócić uwagę na klauzule, których treść pozostaje ściśle powiązana z umową finansowania (np. umową kredytową). Wiele istotnych klauzul znajduje się w końcowych postanowieniach umowy lub załącznikach do niej. W ich przypadku często może zadziałać zasada „małego druku”.
Zakaz cesji wierzytelności
Z punktu widzenia finansowania bankowego bardzo istotna jest klauzula zakazu cesji wierzytelności. Mimo pewnych kontrowersji w doktrynie należy przyjąć, że jest ona skuteczna bezwzględnie, nawet jeśli zastrzeżona została w kontrakcie. Wyłącza albo też w istotny sposób ogranicza ona możliwość pozyskania finansowania bankowego, z uwagi na fakt, iż pozbawia bank jednego z podstawowych zabezpieczeń - cesji wierzytelności z kontraktu handlowego. Zatem, gdy do realizacji umowy potrzebne jest nam zewnętrzne finansowanie bankowe, należy wystrzegać się zapisów typu „Żadna ze stron nie przeniesie praw ani obowiązków wynikających z niniejszej umowy na jakąkolwiek osobę trzecią”. Gdy bank (będący osobą trzecią w rozumieniu umowy handlowej) nie będzie mógł uzyskać zabezpieczenia w postaci warunkowej cesji wierzytelności z umowy, może po prostu odmówić finansowania z uwagi na brak dostatecznego zabezpieczenia. Może też, przyznając finansowanie, zażądać wyższej marży za zwiększone ryzyko związane z brakiem takiego zabezpieczenia.
Klauzule dotyczące właściwości
Osobną grupę stanowią klauzule umowne dotyczące właściwości. Jest to bardzo szeroka grupa postanowień, wśród których należy zwrócić uwagę na:
• Właściwość prawa - Jeżeli kontrakt zostaje poddany prawu zobowiązań innemu niż prawo siedziby klienta banku lub prawu niezwiązanemu bezpośrednio z kontraktem (tzw. „egzotyczne prawo”), powoduje to dla banku trudności z prawidłową interpretacją praw i obowiązków stron i tym samym oceną ryzyka finansowania. Bank, który nie ma eksperta prawnego znającego prawo obce, może mieć zastrzeżenia do udzielenia finansowania przy takiej umowie. Bank słusznie może się obawiać, iż zastrzeżenie prawa właściwego gra na korzyść drugiej strony, tym samym stawia jego klienta w gorszej sytuacji i zwiększa ryzyko finansowanej transakcji. Zwiększenie ryzyka, jeżeli nie kończy się odmową finansowania, oznacza najczęściej podwyższenie marży;
• Właściwość sądu - Zapis na sąd wyłącznie właściwy dla siedziby drugiej strony może oznaczać trudności lub niemożność wyegzekwowania roszczeń z kontraktu. To zaś dla banku jest bardzo istotna okoliczność wpływająca np. na decyzję kredytową. Podobnym zapisem jest klauzula arbitrażowa. Skonstruowanie arbitrażu w ten sposób, iż będzie on niewspółmiernie skomplikowany lub też procedura przed arbitrażem będzie długotrwała, może realnie oznaczać trudności lub niemożność wyegzekwowania roszczeń z kontraktu. To może wpłynąć na cenę udzielonego finansowania.
Uwaga na zmianę i rozwiązanie umowy
Innego rodzaju zapisami są postanowienia dotyczące wypowiedzenia lub rozwiązania umowy. Generalnie umowa powinna zapewniać trwałe związanie stron w celu wykonania umowy, przy zachowaniu możliwości rozwiązania umowy tylko w razie istotnego naruszenia jej postanowień, wykonania umowy bądź upływu czasu. Jeżeli umowa daje możliwość zbyt łatwego jej rozwiązania przez drugą stronę, bank może zaproponować mniej korzystne warunki finansowania. Może to wynikać z kalkulacji banku, polegającej na tym, iż marża o określonej wysokości bywa obliczana przy założeniu określonych zysków z finansowania na przestrzeni np. 3 lat trwania umowy handlowej. Jeżeli z zapisów umowy wynika, że druga strona może bardzo łatwo rozwiązać umowę w dowolnym momencie, bez przyczyny, bank może uznać, iż kalkulacja zysku wymaga wyższej marży.
MARCIN GRUSZKO
radca prawny w TGC Corporate Lawyers
Więcej w miesięczniku Twój Biznes - Zamów prenumeratę >>