W planie urlopów nie można zamieszczać terminu wykorzystania urlopu na żądanie, gdyż o terminie tego urlopu decyduje jednostronnie pracownik (art. 163 § 1 k.p.). Należy natomiast zaplanować w nim 2-tygodniowy wypoczynek, czyli taką część urlopu, która obejmuje co najmniej 14 nieprzerwanych dni kalendarzowych wypoczynku.
W planie urlopów trzeba uwzględnić również pracowników, którzy rozpoczynają pierwszą pracę w życiu, mimo że prawo do urlopu pracownicy ci nabywają po przepracowaniu każdego miesiąca (art. 153 § 1 k.p.). Jeżeli pracownik podejmujący pierwszą pracę jest zatrudniony na umowę terminową (np. na okres próbny, na czas określony), wówczas w planie urlopów pracodawca uwzględnia urlop w wymiarze, jaki mu przysługuje za dany rok proporcjonalnie do czasu trwania tej umowy.
Plan urlopów powinien przewidywać także urlopy pracowników powracających do pracy w trakcie roku np. po urlopie wychowawczym lub bezpłatnym. Natomiast pracodawca nie musi uwzględniać w planie urlopów pracowników, którzy w okresie obejmującym ten plan nie będą obecni w pracy, np. na cały rok mają udzielony urlop wychowawczy.
Na jaki okres i kiedy tworzyć plan urlopów
Przepisy nie nakazują pracodawcy sporządzania jednego planu na cały rok. Można więc przygotować np. półroczne czy kwartalne plany urlopowe. Pracodawca może również przygotowywać plany urlopowe oddzielnie dla poszczególnych części swojego przedsiębiorstwa (np. działów, oddziałów regionalnych).
Przykład
Ilość pracy w administracji firmy ABC jest taka sama w ciągu całego roku. Pracodawca sporządza więc dla administracji roczne plany urlopowe. W dziale produkcji firmy ABC zapotrzebowanie na pracę znacząco się zmienia w trakcie roku, co wynika ze zmieniającej się liczby zamówień. Nie można również z góry przewidzieć liczby zamówień, które pracodawca otrzyma w danym roku. Dla działu produkcyjnego pracodawca sporządza więc plany urlopowe 3 razy w roku, za każdym razem na 4-miesięczne okresy.
Plan urlopów powinien być sporządzony zawsze przed rozpoczęciem okresu, który ten plan obejmuje. W przypadku planów urlopowych obejmujących np. cały 2012 r. plan powinien być ustalony najpóźniej do 31 grudnia 2011 r. Pracownik nabywa prawo do urlopu od 1 stycznia danego roku, dlatego już w styczniu może skorzystać z urlopu wypoczynkowego. Biorąc pod uwagę, że pracodawca powinien uwzględniać sugestie pracowników co do terminów urlopów, dobrym rozwiązaniem jest zwrócenie się do pracowników w tej sprawie odpowiednio wcześniej.
Sporządzanie planu - (nie) obowiązkowe
Pracodawca w zakresie sporządzania planów urlopowych nie musi uzyskiwać zgody związków zawodowych ani np. rady pracowników. Nie ma jednak przeszkód, aby pracodawca zobowiązał się w przepisach wewnątrzzakładowych (np. w układzie zbiorowym pracy) do ustalania planu urlopów w porozumieniu np. ze związkami zawodowymi. Pracodawca powinien jednak uwzględniać wnioski urlopowe pracowników, jeżeli zaproponowane przez pracowników terminy wykorzystania urlopu nie będą powodować zakłóceń toku pracy (art. 163 § 1 k.p.).
W praktyce dla pracodawców korzystniejsze może okazać się sporządzanie planu urlopów niż rezygnowanie z jego tworzenia. Wynika to z tego, że pracodawca w trakcie tworzenia planu urlopów wnioski pracowników bierze jedynie pod uwagę, natomiast w razie rezygnacji ze sporządzenia planu urlopów, pracodawca musi ustalać terminy urlopów po porozumieniu z pracownikami.
Przykład
Podczas tworzenia planu urlopów rada pracowników zażądała nieplanowania urlopów pracowników w pierwszym tygodniu lipca 2011 r. z uwagi na przewidziane w tym terminie wybory uzupełniające do rady pracowników. Pracodawca nie ma obowiązku spełnienia żądania rady i może uwzględnić wnioski pracowników albo sam wyznaczyć pracownikom urlop w planie urlopów w pierwszym tygodniu lipca. Natomiast gdyby w zakładzie, w którym nie ma planu urlopów, pracownicy odmówili skorzystania z urlopu w pierwszym tygodniu lipca 2011 r. z uwagi na wybory do rady pracowników, pracodawca musiałby negocjować z pracownikami inny termin wykorzystania urlopu.
Wypisywanie wniosków urlopowych a plan urlopów
Wśród specjalistów prawa pracy istnieją rozbieżności co do tego, czy ustalenie planu urlopów zwalnia pracownika z obowiązku składania każdorazowo odrębnego wniosku urlopowego o udzielenie urlopu zgodnie z planem. Są w tej sprawie również rozbieżne orzeczenia Sądu Najwyższego. Zdaniem Sądu Najwyższego prawidłowo sporządzony plan urlopów stanowi wystarczającą podstawę do tego, aby pracownik w dniu uwzględnionym w planie urlopów nie stawił się do pracy. Oddzielne zawiadomienie pracownika o terminie urlopu wypoczynkowego nie jest w takim wypadku konieczne (uchwała z 6 marca 1980 r., V PZP 7/79). Natomiast w wyroku z 5 września 1979 r. Sąd Najwyższy uznał, że istnienie u pracodawcy planu urlopów nie daje pracownikowi uprawnienia do rozpoczęcia urlopu w zaplanowanym terminie. Konieczne jest jeszcze oświadczenie przez zakład wobec pracownika woli (wyrażenie zgody), by ten w konkretnym okresie (z reguły jest to okres przewidziany w planie) urlop wykorzystał (I PRN 82/79).
W praktyce w większości przypadków pracownik, który chce skorzystać z urlopu wypoczynkowego zgodnie z planem urlopów, jest zobowiązany złożyć wniosek urlopowy. Zwolennicy pierwszego z ww. poglądów twierdzą, że wnioski urlopowe składane u pracodawców, u których funkcjonuje plan urlopów, mają wyłącznie charakter porządkowy. Zwolennicy drugiego poglądu uważają z kolei, że urlop może zostać udzielony wyłącznie po złożeniu przez pracownika stosownego wniosku niezależnie od istnienia planu urlopów. Nie można jednoznacznie rozstrzygnąć, który z prezentowanych poglądów jest prawidłowy.
WAŻNE!
Pracodawca, decydując się na stosowanie jednego z możliwych rozwiązań, powinien tę kwestię rozstrzygnąć jednoznacznie, np. w regulaminie pracy. Powinien wyraźnie zaznaczyć, że po ustaleniu planu urlopów pracownicy są zobowiązani składać odrębne wnioski urlopowe.
Maurycy Organa
radca prawny
Podstawa prawna:
• art. 52 § 1 pkt 1, art. 162, 163, 164, 1671, 205 § 3 Kodeksu pracy.
Orzecznictwo:
• uchwała SN z 6 marca 1980 r. (V PZP 7/79, OSNC 1980/7-8/132),
• wyrok SN z 5 września 1979 r. (I PRN 82/79, niepubl.).