Przedsiębiorca obowiązkowo podlega ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i zdrowotnemu. Dobrowolne jest dla niego tylko ubezpieczenie chorobowe. Jeżeli nie przystąpi do tego ubezpieczenia, za okres choroby nie otrzyma z ZUS żadnego świadczenia.
Ubezpieczenie na wniosek
Do ubezpieczenia chorobowego z działalności gospodarczej może przystąpić tylko osoba, która taką działalność prowadzi i z tego tytułu obowiązkowo (a nie dobrowolnie) podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Objęcie tym ubezpieczeniem następuje zawsze na wniosek zainteresowanej osoby. W przypadku rozpoczęcia prowadzenia działalności objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym następuje od dnia wskazanego we wniosku o objęcie tym ubezpieczeniem tylko wówczas, gdy zgłoszenie do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych zostanie złożone w ciągu 7 dni od daty powstania obowiązku ubezpieczeń. Stanowi o tym art. 14 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Osoba prowadząca działalność gospodarczą może przystąpić do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego również w późniejszym terminie. W takim przypadku będzie ubezpieczona od dnia wskazanego we wniosku, ale nie wcześniej niż od dnia złożenia wniosku.
Terminowe opłacanie składek
Dobrowolne ubezpieczenie chorobowe ustaje:
• od dnia wskazanego we wniosku o wyłączenie z ubezpieczenia chorobowego nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został złożony,
• od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, za który nie opłacono w terminie składki należnej na ubezpieczenie chorobowe. Wobec tego nieopłacenie w terminie należnych składek powoduje ustanie dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, od pierwszego dnia miesiąca, za który składki nie zostały opłacone. Jeżeli jednak za część miesiąca został pobrany zasiłek, ubezpieczenie chorobowe ustaje od dnia następnego po dniu, za który zasiłek przysługuje,
• od dnia ustania tytułu podlegania tym ubezpieczeniom, tj. od dnia zaprzestania prowadzenia pozarolniczej działalności (art. 14 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych).
Jeżeli dobrowolne ubezpieczenie chorobowe ustaje z powodu nieopłacenia w terminie należnej składki, ZUS - w uzasadnionych przypadkach - może wyrazić zgodę na jej uregulowanie w terminie późniejszym.
Podstawa wymiaru składek
Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe przedsiębiorcy stanowi zadeklarowana przez niego kwota, jednak nie niższa niż 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Od 1 stycznia 2009 r. wynosi ona 1915,80 zł. Podstawa ta nie ma zastosowania do wszystkich osób prowadzących działalność.
Podstawę wymiaru składek w okresie 24 miesięcy od dnia rozpoczęcia prowadzenia działalności stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 30% minimalnego wynagrodzenia. Od 1 stycznia 2009 r. jest to 382,80 zł.
Czy za okres pobierania zasiłków osoba prowadząca swoją firmę powinna płacić składkę zdrowotną
Kwota ta dotyczy osób, które rozpoczęły prowadzenie działalności gospodarczej po 24 sierpnia 2005 r. i:
• w okresie 60 miesięcy przed dniem rozpoczęcia prowadzenia działalności nie wykonywały innej pozarolniczej działalności,
• w ramach aktualnie prowadzonej działalności nie wykonują zadań dla byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia prowadzenia działalności w bieżącym lub poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej.
Podstawę wymiaru składek na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Przy czym nie może przekraczać miesięcznie 250% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale.
Pomniejszona podstawa wymiaru
Za miesiąc, w którym osoba prowadząca pozarolniczą działalność podlegała ubezpieczeniom społecznym tylko przez jego część, ma ona prawo do pomniejszenia podstawy wymiaru składek. W tym celu dzieli kwotę pełnej podstawy przez liczbę dni kalendarzowych danego miesiąca. Uzyskany wynik mnoży przez liczbę dni podlegania ubezpieczeniom.
Prawo do takiego działania przysługuje również w razie niezdolności do pracy trwającej przez część miesiąca, jeżeli z tego tytułu osoba prowadząca działalność gospodarczą spełnia warunki do przyznania zasiłku chorobowego z ubezpieczeń społecznych. Prawo do pomniejszenia podstawy wymiaru składek w przedstawiony sposób występuje przy deklarowaniu najniższej podstawy wymiaru składek.
Jeżeli osoba prowadząca działalność zachoruje, ale nie ma prawa do zasiłku chorobowego (np. z uwagi na to, że nie przystąpiła do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego lub przystąpiła, ale ma za krótki okres wyczekiwania) zasiłek chorobowy jej nie przysługuje. Oznacza to, że składki za miesiąc, w którym chorowała, musi opłacić w pełnej wysokości bez pomniejszania podstawy wymiaru.
Przykład
Ewa N. prowadzi działalność od 1 stycznia 2008 r. Z tego tytułu podlega obowiązkowym ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i zdrowotnemu. Nie przystąpiła natomiast do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. W okresie od 7 do 16 września 2009 r. była niezdolna do prowadzenia działalności z powodu choroby. Na okres choroby otrzymała zwolnienie lekarskie. Mimo zwolnienia lekarskiego - za wrzesień 2009 r. zobowiązana była opłacić składki na ubezpieczenia społeczne od pełnej podstawy, nie niższej niż 1915,80 zł.
Jedynie w przypadku gdy niezdolność do pracy powstała w związku z wypadkiem przy prowadzeniu działalności, osobie prowadzącej działalność przysługują świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego (a nie z chorobowego), w tym zasiłek chorobowy. Nie ma znaczenia, że osoba ta nie podlegała ubezpieczeniu chorobowemu.
Składka zdrowotna
Bez względu na to czy osoba prowadząca działalność gospodarczą w danym miesiącu pobiera zasiłek chorobowy, czy też nie ma do niego prawa, za okres choroby nie może pomniejszyć podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne. Składka na to ubezpieczenie - zgodnie z przepisami ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych - jest miesięczna, niepodzielna i nie ulega proporcjonalnemu zmniejszeniu, gdy prowadzący działalność był chory. Wobec tego za okres choroby składkę na ubezpieczenie zdrowotne należy naliczyć od pełnej podstawy wymiaru składek, tj. od zadeklarowanej kwoty nie niższej niż 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Składka jest stała i wynosi 224,24 zł do końca 2009 r.
Barbara Zabieglińska
specjalista ds. ubezpieczeń społecznych
Podstawa prawna:
• ustawa z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2007 r. nr 11, poz. 74 ze zm.),
• ustawa z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU z 2005 r. nr 31, poz. 267 ze zm.).