Za upadłego może być uznany pracodawca, który w myśl ustawy z 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe i naprawcze stał się niewypłacalny.
Dłużnika (pracodawcę) uważa się za niewypłacalnego, jeżeli nie wykonuje swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Dłużnika będącego osobą prawną albo jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, uważa się za niewypłacalnego także wtedy, gdy jego zobowiązania przekroczą wartość jego majątku, nawet wówczas, gdy na bieżąco te zobowiązania wykonuje.
Przez pojęcie upadłości należy jednak rozumieć jedynie formalne jej ogłoszenie przez sąd, a nie zaprzestanie regulowania należności przez pracodawcę lub nawet złożenie wniosku o upadłość. Data postanowienia sądu zarazem jest datą ogłoszenia upadłości.
Likwidacja pracodawcy to stałe, faktyczne unieruchomienie zakładu pracy jako całości.
Likwidacją pracodawcy nie jest z pewnością:
• zlikwidowanie pewnej jednostki organizacyjnej pracodawcy, np. oddziału,
• przejęcie zakładu pracy przez innego pracodawcę na podstawie art. 231 k.p.
Do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości uprawniony jest zarówno każdy z wierzycieli, jak i sam dłużnik. Dopuszczalna jest sytuacja, kiedy to pracownik lub grupa pracowników jako wierzyciele z tytułu zaległych wynagrodzeń zgłasza do sądu wniosek o ogłoszenie upadłości pracodawcy.
Kiedy jednoosobowa firma może ogłosić upadłość
Ogłoszenie upadłości przedsiębiorcy powoduje poważne następstwa prawne nie tylko dla samego przedsiębiorcy, ale i dla stosunków pracowniczych łączących przedsiębiorcę z jego pracownikami. Jedną z najdotkliwszych konsekwencji jest brak ochrony pracowników przed wypowiedzeniem umowy o pracę.
Konsekwencją ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy jest okoliczność, że nie stosuje się w takim przypadku art. 38, 39 i 41 k.p. ani przepisów szczególnych dotyczących ochrony pracowników przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem umowy o pracę. Stąd też pracodawca:
• nie ma obowiązku zawiadamiać reprezentującej pracownika zakładowej organizacji związkowej o zamiarze wypowiedzenia pracownikowi umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony,
• może wypowiedzieć umowę o pracę pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego przy rozwiązywaniu z pracownikami stosunków pracy w ramach grupowego zwolnienia z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji (nawet jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku),
• może wypowiedzieć umowę o pracę w czasie urlopu pracownika, a także w czasie innej usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy (w tym zwolnienia z powodu choroby), nawet jeżeli nie upłynął jeszcze okres uprawniający do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia,
• może wypowiedzieć umowę o pracę m.in. działaczom związkowym, żonom żołnierzy pełniących zasadniczą służbę wojskową, kombatantom i inwalidom wojskowym, członkom komitetu założycielskiego związku zawodowego, posłom, senatorom oraz radnym,
• może wypowiedzieć umowę o pracę zawartą na czas określony za 2-tygodniowym okresem wypowiedzenia, nawet w przypadku gdy umowa o pracę nie zawierała klauzuli o możliwości jej wypowiedzenia lub była zawarta na okres krótszy niż 6 miesięcy,
• może rozwiązać umowę o pracę w okresie ciąży lub urlopu macierzyńskiego pracownicy
Czy przedsiębiorca w upadłości powinien to ujawniać
(jednak w takim przypadku pracodawca musi uzgodnić termin rozwiązania umowy z organizacją związkową reprezentującą pracownicę).
W sytuacji gdy pracodawca jest zmuszony do ogłoszenia upadłości, następuje zawieszenie wypłat wynagrodzenia lub jego zmniejszenie. Zabezpieczeniem dla pracowników jest Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.
Aby pracownik mógł skorzystać z dobrodziejstw, jakie daje ten fundusz, muszą zostać spełnione określone warunki. Należy do nich wydanie przez sąd upadłościowy postanowienia o:
• ogłoszeniu upadłości pracodawcy obejmującej likwidację majątku dłużnika;
• ogłoszeniu upadłości pracodawcy z możliwością zawarcia układu;
• zmianie postanowienia o ogłoszeniu upadłości z możliwością zawarcia układu na postanowienie o ogłoszeniu upadłości obejmującej likwidację majątku dłużnika;
• oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości pracodawcy, jeżeli jego majątek nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania;
• oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości w razie stwierdzenia, że majątek dłużnika jest obciążony hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską w takim stopniu, że pozostały jego majątek nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania.
Pracownik może liczyć w razie niewypłacalności pracodawcy na zwrot wynagrodzenia (w tym również wynagrodzenia za czas niezawinionego przez pracownika przestoju, za czas niewykonywania pracy i za czas innej usprawiedliwionej nieobecności w pracy oraz za czas niezdolności pracownika do pracy wskutek choroby). Może również liczyć na zwrot odprawy pieniężnej przysługującej na podstawie przepisów o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników czy też ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy należny za rok kalendarzowy, w którym ustał stosunek pracy.
Trzeba jednak pamiętać, że wynagrodzenia podlegają zaspokojeniu za okres nie dłuższy niż 3 miesiące poprzedzające datę wystąpienia niewypłacalności pracodawcy albo za okres nie dłuższy niż 3 miesiące poprzedzające ustanie stosunku pracy, jeżeli ustanie stosunku pracy przypada w czasie nie dłuższym niż 9 miesięcy poprzedzających datę wystąpienia niewypłacalności pracodawcy.
Joanna Gawkowska-Kuk
radca prawny
Podstawa prawna:
• art. 231 k.p.,
• ustawa z 13 lipca 2006 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (DzU nr 158, poz. 1121 ze zm.),
• ustawa z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (DzU nr 90, poz. 844 ze zm.),
• ustawa z 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe i naprawcze (DzU nr 60, poz. 535 ze zm.).