Sędzia powinien być bezstronny. Wydaje się to oczywiste. Jednak nie zawsze tak jest. Dlatego też w określonych sytuacjach sędzia podlega wyłączeniu.
Z mocy ustawy
Sędzia jest wyłączony z mocy samej ustawy:
- w sprawach, w których jest stroną lub pozostaje z jedną ze stron w takim stosunku prawnym, że wynik sprawy oddziaływa na jego prawa lub obowiązki;
- w sprawach swego małżonka, krewnych lub powinowatych w linii prostej, krewnych bocznych do czwartego stopnia i powinowatych bocznych do drugiego stopnia;
- w sprawach osób związanych z nim z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli;
- w sprawach, w których był lub jest jeszcze pełnomocnikiem albo był radcą prawnym jednej ze stron;
- w sprawach, w których w instancji niższej brał udział w wydaniu zaskarżonego orzeczenia, jako też w sprawach o ważność aktu prawnego z jego udziałem sporządzonego lub przez niego rozpoznanego oraz w sprawach, w których występował jako prokurator.
Zobacz: Jak wygląda postępowanie w sprawach uznania postanowień wzorca umownego za niedozwolone?
Warto wiedzieć, że powody wyłączenia trwają także po ustaniu uzasadniającego je małżeństwa, przysposobienia, opieki lub kurateli.
Na żądanie sędziego lub na wniosek strony
Niezależnie od przyczyn wymienionych w artykule poprzedzającym, sąd wyłącza sędziego na jego żądanie lub na wniosek strony, jeżeli między nim a jedną ze stron lub jej przedstawicielem zachodzi stosunek osobisty tego rodzaju, że mógłby wywołać wątpliwości co do bezstronności sędziego.
Zobacz serwis: Windykacja
Niewłaściwy sędzia
Jeżeli w sprawie brał udział sędzia wyłączony z mocy ustawy to jest to przesłanka nieważności postępowania. Jest to również przesłanka do wniesienia w sprawie apelacji. Trzeba wiedzieć, że rozpoznając apelację sąd drugiej instancji bierze z urzędu pod uwagę przesłanki nieważności postępowania.
Udział sędziego wyłączonego z mocy ustawy w postępowaniu jest zatem poważnym uchybieniem proceduralnym. Jednak z taką sytuacją będziemy mieli do czynienia bardzo rzadko.