Sąd może orzec przepadek świadczenia na rzecz Skarbu Państwa, jeżeli świadczenie to zostało świadomie spełnione w zamian za dokonanie czynu zabronionego przez ustawę lub w celu niegodziwym. Jeżeli przedmiot świadczenia został zużyty lub utracony, przepadkowi może ulec jego wartość (art. 412 Kodeksu cywilnego).
Aby orzec przepadek świadczenia z czynu zabronionego musi zapaść prawomocny wyrok skazujący daną osobę za popełnienie przestępstwa. Zgodnie z art. 11 Kodeksu postępowania cywilnego moc wiążąca mają jedynie ustalenia co do popełnienia przestępstwa zawarte w prawomocnym wyroku skazującym.
Na podstawie art. 42 Kodeksu cywilnego przepadkowi ulega całe świadczenie dokonane w ramach czynności niegodziwej, a nie tylko sam zysk osoby, która dokonała takiej czynności, co podkreślił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 10 września 1982 r., sygn. akt III CRN 208/82. Świadczenie, które na podstawie art. 412 Kodeksu cywilnego ulega przepadkowi na rzecz Skarbu Państwa musi zwrócić osoba, która to świadczenie otrzymała, także wtedy, gdy do świadczenia doszło w wyniku zabronionej działalności zorganizowanej wspólnie z innymi osobami (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 czerwca 1973 r., sygn. akt III CZP 24/73). W razie wspólnego przyjęcia świadczenia pieniężnego, przyjmujący je są zobowiązani Skarbowi Państwa w równych częściach, chyba, że osoby te otrzymały świadczenie w innych częściach.
Polecamy: Jak dochodzić roszczeń w postępowaniu grupowym?
Natomiast w przypadku osoby pośredniczącej w czynności z art. 412 k.c. przepadkowi na rzecz Skarbu Państwa ulega to co ta osoba pośrednicząca w tej czynności otrzymała lub osiągnęła za swoje pośrednictwo.
Rzeczy, które pochodzą z kradzieży i zostały sprzedane paserowi nie podlegają przepadkowi na podstawie art. 412 k.c.
Jan. W. dostał zapłatę za podpalenie domu należącego do Krzysztofa S. Wobec Jana W. sąd wydał wyrok zobowiązujący go do zwrotu świadczenia spełnionego w celu niegodziwym. Po wyroku Jan W. zmarł. Czy i kto jest zobowiązany do zwrotu świadczenia spełnionego w celu niegodziwym po śmierci Jana W.?
Obowiązek zwrotu świadczenia spełnionego w celu niegodziwym, ulegającego przepadkowi na podstawie art. 412 k.c. jest ściśle związany z osobą dłużnika i nie należy do spadku po nim. Skarb Państwa może jednak domagać się od spadkobiercy Jana W. wydania przedmiotu świadczenia, jeżeli wszedł on do jego majątku. Pogląd ten jest podkreślany w orzecznictwie sądowym (np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 kwietnia 1979 r., sygn. akt III CZP 12/79).
Polecamy: Postępowanie grupowe - szanse i zagrożenia dla przedsiębiorcy