Znaczenie powyższego przepisu dla codziennych programów informujących o bieżących wydarzeniach, a w szczególności programów informacyjnych radia i telewizji, jest niewątpliwie bardzo duże.
W pierwszej kolejności dotyczy to bowiem sytuacji, w których reporter przygotowujący reportaż nie jest w stanie oddzielić obrazu lub dźwięku składającego się na wydarzenie od odtworzenia samego dzieła. Do sytuacji takiej może dojść na przykład, gdy:
a) politycy podczas oficjalnej wizyty państwowej podpisują umowę na tle jakiegoś dzieła malarskiego;
b) dyrygent orkiestry, który przyjechał wyłącznie na gościnne występy, zostaje sfilmowany w czasie pierwszej próby z orkiestrą.
Prawa autorskie do tekstu piosenki
Prawa autorskie obroną przed negatywnymi recenzjami
Z samej treści przepisu nie wynika jednak, aby wyjątek ten ograniczał się tylko do takich sytuacji, kiedy odtworzenie dzieła autorskiego lub wykonania artystycznego jest jedynie tłem dla innego wydarzenia. Przede wszystkim przedmiotowy przepis nie może być interpretowany w oderwaniu od przepisów konwencji berneńskiej. Artykuł 10 bis ust.2 konwencji wyraźnie zezwala na publiczne udostępnianie dzieł literackich lub artystycznych tylko wtedy, gdy dzieła te są oglądane lub słyszane przez publiczność w toku tych wydarzeń.
W sytuacji więc, gdy mamy przykładowo do czynienia ze sprawozdaniem z otwarcia wystawy plastycznej, wystawienia po raz pierwszy w kraju sławnej opery, uroczystego odsłonięcia pomnika, a więc wtedy, gdy dzieje się wydarzenie bezpośrednio związane z danym dziełem, to dzieło to (np. rzeźba czy obraz) może być ukazane w pełnym oświetleniu, w zbliżeniu, odpowiednio zaprezentowane. Nic nie stoi ku temu na przeszkodzie.
Ponadto, za dopuszczalne uznaje się również ukazanie zbliżenia kilku dzieł plastycznych przy okazji reportażu z otwarcia wystawy oraz krótkiego fragmentu przedstawienia teatralnego czy filmu w informacji o nowościach kulturalnych.
Przepis art. 26 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych [dalej „Ustawa”] mówi o utworach „udostępnianych podczas tych wydarzeń”. Powyższe oznacza więc, że fragmenty dzieła powinny być utrwalone wyłącznie „na żywo”, tj. w czasie samego kręcenia sprawozdania. Nie dotyczy to wiec późniejszego dodawania ich dla pewnego upiększenia reportażu.
Warto w tym miejscu wspomnieć, że przed nowelizacją z dnia 1 kwietnia 2004 r. w art. 26 Ustawy używano niefortunnie określenia „fragmenty utworów”. Nie zawsze jednak w praktyce takie ograniczenie mogło być przestrzegane. Odnosi się to zwłaszcza do drobnych utworów, takich jak przykładowo piosenka czy krótki wiersz. Dotyczy również, nawet w dużo większym stopniu, dzieł plastycznych, gdzie trudno ukazać sensownie jedynie fragment dzieła.
W związku z tym w ostatnim tekście konwencji berneńskiej zrezygnowano z tego ograniczenia. Za takim rozwiązaniem przemawia także fakt, że szkoda autora w przypadku odtworzenia dzieła w czasie sprawozdania o aktualnych wydarzeniach jest praktycznie żadna. Co więcej, można powiedzieć, że jest to nawet korzystna dla niego forma popularyzacji dzieła. W wyniku tej argumentacji ostatecznie zrezygnowano z ograniczenia użytku do fragmentów utworu.
W odniesieniu do ram czasowych, zakres odtworzenia, musi być oceniany z punktu widzenia celu informacji. Dlatego też, na podstawie tego przepisu nie jest dopuszczalna żadna dłuższa transmisja ze spektaklu czy koncertu. Wyjątek stanowić będzie sytuacja, gdy dane działanie służyć może interesowi publicznemu.
Podkreślić również należy, iż cecha „aktualności wydarzenia” zależy od miejsca publikacji określonego wydarzenia. Jeżeli przykładowo tygodnik opisujący sztukę podaje informacje o otwarciu wystawy malarskiej miesiąc po tym wydarzeniu, to oczywiście jest to usprawiedliwione celem informacji. Nadawanie opóźnione – retrospekcja, powtórzenia, przeglądy wydarzeń roku, nie może być uzasadnione celem informacji.
Łukasz Bernatowicz, radca prawny
Krzysztof Gładych, radca prawny
Bernatowicz Komorniczak Mazur sp.p.
Kancelaria Radców Prawnych i Doradców Podatkowych