Organizacjami zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi, nazywanymi też skrótowo „organizacjami zbiorowego zarządzania” są, w rozumieniu przepisów, stowarzyszenia zrzeszające twórców, artystów, wykonawców, producentów lub organizacje radiowe i telewizyjne. Ich statutowym zadaniem jest zbiorowe zarządzanie i ochrona powierzonych im praw autorskich lub praw pokrewnych oraz wykonywanie uprawnień przysługujących twórcom i innym podmiotom, a wynikających z ustawy.
Podstawą funkcjonowania takich organizacji, w związku z faktem że działają w formie stowarzyszeń, są przepisy prawa o stowarzyszeniach. Istnieją jednak pewne modyfikacje, takie jak:
• członkiem organizacji może być również osoba prawna,
• podjęcie przez organizacje działalności wymaga zezwolenia ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego,
• nadzór nad organizacjami sprawuje minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego.
Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego udziela zezwolenia o którym mowa powyżej tylko takim organizacjom, które dają rękojmię należytego zarządzania powierzonymi prawami.
Organizacja zbiorowego zarządzania jest zobowiązana sporządzać roczne sprawozdanie ze swojej działalności nie później niż w terminie 6 miesięcy od dnia bilansowego. Oprócz tego musi prowadzić księgi rachunkowe i sporządzać sprawozdanie finansowe zgodnie z ustawą o rachunkowości. Takie roczne sprawozdanie finansowe organizacji zbiorowego zarządzania podlega badaniu przez biegłego rewidenta. Wyboru biegłego rewidenta dokonuje organ kontroli wewnętrznej organizacji. Organizacja jest zobowiązana niezwłocznie przekazać te sprawozdania wraz z opinią i raportem biegłego rewidenta ministrowi właściwemu do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego oraz podać je do publicznej wiadomości poprzez zamieszczenie na swojej stronie internetowej.
Warto pamiętać, że przypadku stwierdzenia naruszenia zakresu udzielonego zezwolenia, minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego wzywa organizację do usunięcia naruszenia w wyznaczonym terminie z zagrożeniem cofnięcia zezwolenia.
Zezwolenie na działalność, udzielone przez ministra może być również cofnięte, jeżeli organizacja:
• nie wykonuje należycie obowiązków w zakresie zarządzania powierzonymi jej prawami autorskimi lub pokrewnymi oraz ich ochrony,
• narusza przepisy prawa w zakresie udzielonego zezwolenia,
• nie wypełnia obowiązku złożenia do zatwierdzenia tabel wynagrodzeń za korzystanie z utworów lub przedmiotów praw pokrewnych.
Decyzja ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego o udzieleniu lub o cofnięciu zezwolenia na podjęcie wykonywania przez organizację zbiorowego zarządzania jej uprawnień podlega ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”.
Polecamy: Organizacja zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi
Organizacja zbiorowego zarządzania posiada uprawnienia w zakresie występowania w imieniu twórców oraz innych podmiotów w niej zrzeszonych. Domniemywa się w związku z tym, że organizacja jest uprawniona do zarządzania i ochrony w odniesieniu do pól eksploatacji objętych zbiorowym zarządzaniem oraz że ma legitymację procesową (występowania przed sądami) w tym zakresie. Na domniemanie to można się powołać gdy do tego samego utworu lub artystycznego wykonania rości sobie tytuł więcej niż jedna organizacja zbiorowego zarządzania.
Jeżeli miałaby miejsce sytuacja, że na danym polu eksploatacji działa więcej niż jedna organizacja zbiorowego zarządzania, organizacją właściwą w takim przypadku jest organizacja do której należy twórca lub uprawniony z tytułu prawa pokrewnego, a gdy twórca lub uprawniony z tytułu prawa pokrewnego nie należy do żadnej organizacji albo nie ujawnił swojego autorstwa – organizacja wskazana przez Komisję Prawa Autorskiego.
Organizacja zbiorowego zarządzania w związku ze swoją działalnością ma liczne obowiązki. Jest między innymi zobowiązana do jednakowego traktowania praw swoich członków oraz innych podmiotów przez siebie reprezentowanych w zakresie zarządzania tymi prawami lub dochodzenia ich ochrony. Organizacja taka nie może bez ważnych powodów odmówić zgody na korzystanie z utworów lub przedmiotów praw pokrewnych, w granicach wykonywanego przez siebie zarządu. Nie może ona, również bez ważnych powodów, odmówić podjęcia zarządzania prawem autorskim lub prawem pokrewnym. Zarządzanie to wykonuje zgodnie ze swoim statutem.
W zakresie swojej działalności organizacja zbiorowego zarządzania może także się domagać udzielenia informacji oraz udostępnienia dokumentów niezbędnych do określenia wysokości dochodzonych przez nią wynagrodzeń i opłat.
Warto jeszcze zaznaczyć, że wysokość wynagrodzeń, dochodzonych w zakresie zbiorowego zarządzania przez organizacje powinna uwzględniać wysokość wpływów osiąganych z korzystania z utworów i przedmiotów praw pokrewnych, a także charakter i zakres korzystania z tych utworów i przedmiotów praw pokrewnych.
Organizacje zbiorowego zarządzania mogą zawierać porozumienia dotyczące udzielania licencji na korzystanie z utworów lub przedmiotów praw pokrewnych oraz poboru wynagrodzeń z tytułu tego korzystania na zasadach określonych w tych porozumieniach. Organizacje zawierają porozumienia dotyczące wspólnego poboru wynagrodzeń za korzystanie z przedmiotów praw pokrewnych na polu eksploatacji oraz ich odtwarzanie na zasadach określonych w tych porozumieniach i zatwierdzonych tabelach wynagrodzeń.
Zobacz serwis: Prawo dla firm
Jeżeli więc miałaby miejsce sytuacja w której w ciągu 6 miesięcy od daty prawomocnego zatwierdzenia tabel wynagrodzeń w tych sprawach nie zostanie zawarte porozumienie dotyczące poboru wynagrodzeń za korzystanie z przedmiotów praw pokrewnych, wkroczy minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego. Wyznaczy on, w drodze decyzji, jedną organizację zbiorowego zarządzania spośród organizacji reprezentujących uprawnionych z tytułu praw pokrewnych do wykonywania wspólnego poboru. Powinien przy tym wziąć pod uwagę konieczność zapewnienia efektywnego poboru wynagrodzeń i ich wypłaty uprawnionym oraz ocenę skuteczności i prawidłowości działania organizacji zbiorowego zarządzania prawami pokrewnymi na polu odtworzeń. Minister wydaje tę decyzję po zasięgnięciu opinii organizacji zbiorowego zarządzania prawami pokrewnymi.
Organizacje zbiorowego zarządzania mogą, w drodze porozumienia, wskazać spośród siebie jedną organizację upoważnioną do wykonywania określonych czynności, bądź wyznaczyć podmiot który w ich imieniu będzie te czynności wykonywać w oparciu o udzielone zezwolenia i pełnomocnictwa.
Polecamy: Ochrona praw autorskich