Problematyka autorskich praw osobistych to również kwestie dotyczące ich ochrony. Prawa autorskie osobiste, uregulowane w art. 16 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych to m.in.:
- prawo do autorstwa utworu;
- uprawnienie twórcy oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo;
- prawo nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania;
- prawo decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności czy też prawo nadzoru nad sposobem korzystania z utworu.
Polecamy: Serwis organizowanie imprez
Przy czym zgodnie z tym przepisem prawa autorskie osobiste są niezbywalne i nie podlegają zrzeczeniu się.
W tym miejscu warto podkreślić jedną rzecz - prawo autorskie chroni twórcę już od momentu zagrożenia dokonania naruszenia przez osoby trzecie praw autorskich osobistych.
Co jednak zrobić gdy zostały one naruszone, jak się bronić i jaka jest odpowiedzialność naruszyciela?
Odpowiedzialność za naruszenia
Zgodnie z art. 78 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych twórca, którego autorskie prawa osobiste zostały zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania. W razie dokonanego naruszenia może także żądać, aby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności aby złożyła publiczne oświadczenie o odpowiedniej treści i formie. Takim oświadczeniem najczęściej są przeprosiny. Mogą one być umieszczone w miejscu gdzie doszło do naruszenia, w prasie lub np. w dzienniku telewizyjnym.
Warto pamiętać, że miejsce umieszczenia takich przeprosin powinno być adekwatne do formy i miejsca naruszenia prawa (trudno bowiem oczekiwać przeprosin w telewizji gdy naruszenia prawa dokonano np. w gazetce wewnętrznej danej firmy czy instytucji)
Polecamy: serwis Prawo prasowe
Jak dalej stanowi art. 78 prawa autorskiego w przypadku gdy naruszenie było zawinione, sąd może przyznać twórcy odpowiednią sumę pieniężną tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę lub - na żądanie twórcy - zobowiązać sprawcę, aby uiścił odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez twórcę cel społeczny.
To na co warto zwrócić uwagę przy ochronie praw autorskich osobistych to fakt iż taka ochrona może być również realizowana po śmierci twórcy (jako że prawa autorskie osobiste chronię nieograniczona w czasie więź twórcy ze swoim utworem). Kto może po śmierci twórcy wystąpić z takim roszczeniem?
Zgodnie z prawem autorskim legitymowani biernie są:
- małżonek (a w jego braku kolejno: zstępni, rodzice, rodzeństwo, zstępni rodzeństwa)
- stowarzyszenie twórców właściwe ze względu na rodzaj twórczości
- organizacja zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi, która zarządzała prawami autorskimi zmarłego twórcy;
- chyba, że twórca wyraził inną wolę (we wszystkich tych trzech przypadkach).
Polecamy: Serwis organizowanie imprez
To co warto również pamiętać przy okazji prawa autorskich osobistych i ich ochrony to fakt, iż bez znaczenia dla naruszenia będzie wina naruszyciela. Może ona być istotna jedynie przy zasądzeniu zadośćuczynienia (lub jego braku w przypadku gdy brak takiego zawinienia).
Często pojawiają się (również w Internecie) komentarze, że w przypadku jeśli naruszamy prawa autorskie ale działamy w celu niekomercyjnym ustawa nie obowiązuje i nie będziemy pociągnięci do odpowiedzialności. Nic bardziej błędnego. Fakt działalności non for profit czy też non profit jest obojętny prawnie dla odpowiedzialności z tytułu naruszenia.
Jakie są kwoty zadośćuczynienie? Bardzo różne –w zależności od rozmiaru krzywdy. Zdarzały się kwoty 100 zł, zdarzały się również kwoty 150 000 zł.
Ochrona w prawie karnym
Do tej pory omawiana była odpowiedzialność cywilna. Warto również pamiętać o odpowiedzialności karnej przewidzianej w ustawie o prawie autorskim. Zgodnie z art. 115 ust. 1 prawa autorskiego kto przywłaszcza sobie autorstwo albo wprowadza w błąd co do autorstwa całości lub części cudzego utworu albo artystycznego wykonania, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3.
Artykuł 115 ust. 2 prawa autorskiego definiuje zaś dalej iż tej samej karze podlega, kto rozpowszechnia bez podania nazwiska lub pseudonimu twórcy cudzy utwór w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, artystyczne wykonanie albo publicznie zniekształca taki utwór, artystyczne wykonanie, fonogram, wideogram lub nadanie.
Autorka artykułu jest prawnikiem, specjalistą w zakresie prawa prasowego, autorskiego oraz własności przemysłowej-kancelaria@mbrzozowska.pl
Polecamy: serwis Prawo prasowe