W czasie upałów bardzo wielu pracowników skarży się na wysokie temperatury, które panują w ich pomieszczeniach pracy. Ponadto w tym okresie pracownicy często występują do swoich pracodawców z prośbą o zapewnienie im zimnych napojów. W praktyce pracodawcy często im odmawiają. Należy jednak pamiętać, że działanie to nie zawsze jest zgodne z obowiązującymi przepisami.
Napoje profilaktyczne
Pracodawca ma obowiązek zapewnienia pracownikom zatrudnionym w warunkach szczególnie uciążliwych nieodpłatnych posiłków i napojów, jeżeli jest to niezbędne ze względów profilaktycznych (art. 232 Kodeksu pracy, dalej k.p.).
Do obowiązków pracodawcy należy zapewnienie pracownikom zatrudnionym w warunkach szczególnie uciążliwych nieodpłatnie napojów, których rodzaj i temperatura powinny być dostosowane do warunków pracy. Przyjmuje się, że z uciążliwością mamy do czynienia, gdy intensywność któregokolwiek z czynników charakteryzujących pracę przekracza średni zakres.
W szczególności napoje należą się pracownikom zatrudnionym:
● w warunkach gorącego mikroklimatu, charakteryzującego się wartością wskaźnika obciążenia termicznego (WBGT) powyżej 25°C,
● w warunkach mikroklimatu zimnego, charakteryzującego się wartością wskaźnika siły chłodzącej powietrza (WCI) powyżej 1000,
● przy pracach na otwartej przestrzeni przy temperaturze otoczenia poniżej 10°C lub powyżej 25°C,
● przy pracach związanych z wysiłkiem fizycznym, powodującym w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej 1500 kcal (6280 kJ) u mężczyzn i 1000 kcal (4187 kJ) u kobiet,
● na stanowiskach pracy, na których temperatura spowodowana warunkami atmosferycznymi przekracza 28°C.
Zobacz: Urlop macierzyński 2013
PRZYKŁAD
Pani Maria pracuje w biurze - jest księgową. Skarży się, że zwłaszcza latem po południu temperatura powietrza w pomieszczeniu, w którym pracuje, często przekracza 28°C. W takich warunkach pani Maria nie jest w stanie należycie wykonywać swojej pracy, dlatego domaga się od swojego szefa zapewnienia pracownikom zimnych napojów. Pracodawca oświadczył, że nie będzie dostarczał pracownikom napojów, ponieważ tak wysoka temperatura utrzymuje się w pokojach jedynie przez kilka godzin. Postępowanie pracodawcy należy uznać za nieprawidłowe.
Obowiązek dostarczenia pracownikom napojów istnieje w sytuacji, gdy temperatura powietrza przekracza 28°C. Co prawda, nie ma w przepisach określonego czasu, przez jaki tak wysoka temperatura ma się utrzymywać w pomieszczeniu, ani wysokości, na jakiej należy dokonywać jej pomiarów, dlatego trzeba przyjąć, że napoje należy dostarczać pracownikowi zawsze, gdy temperatura przekroczy określony poziom wysokości. Przyjęcie innej interpretacji byłoby działaniem na niekorzyść pracownika.
Pracodawca w porozumieniu z zakładowymi organizacjami związkowymi, a jeżeli u danego pracodawcy nie działa zakładowa organizacja związkowa, to sam pracodawca po uzyskaniu opinii przedstawicieli pracowników ustala stanowiska pracy, na których zatrudnieni pracownicy powinni otrzymywać napoje oraz szczegółowe zasady ich wydawania.
Przepisy nie wskazują, jaki rodzaj napojów ma zapewnić pracodawca. Jednak w przypadku pracowników zatrudnionych w warunkach mikroklimatu gorącego charakteryzującego się wartością wskaźnika obciążenia termicznego (WBGT) powyżej 25°C napoje powinny być wzbogacone w sole mineralne i witaminy. W pozostałych przypadkach mogą to być dowolne napoje orzeźwiające (woda mineralna, soki) w przypadku wysiłku fizycznego czy wysokiej temperatury w pomieszczeniach pracy.
Napoje powinny być wydawane pracownikom zawsze, gdy w środowisku pracy panują warunki uzasadniające ich otrzymanie.
Jeżeli pracodawca decyduje się na zapewnienie napojów, to powinny być one dostępne przez całą zmianę roboczą w ilości zaspokajającej potrzeby pracowników. Należy pamiętać też, że uprawnionym do otrzymywania napojów pracownikom nie przysługuje żaden ekwiwalent w zamian za ich niedostarczenie przez pracodawcę albo za nieskorzystanie z nich.
Jeżeli pracodawca ma zapewniać pracownikom napoje, muszą być one dostępne przez cały czas pracy.
W wielu zakładach pracy pracodawcy zdecydowali się na zamontowanie urządzeń klimatyzujących. To powoduje, że w pomieszczeniach pracy temperatura rzadko kiedy przekracza 28°C. W tej sytuacji pracodawca jest zwolniony z obowiązku dostarczania pracownikom napojów.
Wartość otrzymanych przez pracownika napojów jest zwolniona z podatku dochodowego oraz składek ZUS.
Zobacz: Kontrola pracownika na zwolnieniu lekarskim
Woda i pomieszczenia higieniczno-sanitarne
Bardzo ważnym obowiązkiem pracodawcy jest również zapewnienie wszystkim pracownikom wody zdatnej do picia lub innych napojów, a pracownikom zatrudnionym stale lub okresowo w warunkach szczególnie uciążliwych oprócz wody, innych napojów (napoje profilaktyczne). Miejsca czerpania wody zdatnej do picia powinny znajdować się nie dalej niż 75 m od stanowisk pracy i zabezpieczone przed zanieczyszczeniem lub zakażeniem. Pobieranie wody ze zbiorników powinno odbywać się wyłącznie z zaworów czerpalnych (kranów).
Miejsca czerpania wody nienadającej się do picia powinny być oznakowane zgodnie z Polską Normą.
Inne obowiązki związane z upałami
Pracodawcy, którzy zatrudniają pracowników przy pracach wykonywanych w pomieszczeniach, w których temperatura spowodowana procesami technologicznymi jest stale wyższa niż 30°C, mają obowiązek zapewnić pracownikom klimatyzowane pomieszczenie do wypoczynku, wyposażone w stoły oraz krzesła z oparciem spełniające wymagania ergonomii. Liczba miejsc siedzących powinna być nie mniejsza niż jedno miejsce na 5 pracowników korzystających z pomieszczenia, zatrudnionych na najliczniejszej zmianie. Odległość od najdalszego stanowiska pracy do pomieszczenia klimatyzowanego nie powinna przekraczać 75 m. Pracownicy zatrudnieni w powyższych warunkach powinni mieć również zapewnioną możliwość umycia się (zwłaszcza latem).
Zobacz: Urlop macierzyński 2013