W przypadku wątpliwości co do prawidłowości orzekania o czasowej niezdolności do pracy z powodu choroby lekarz orzecznik ZUS ma prawo skontrolować zasadność wydanego przez lekarza leczącego zwolnienia lekarskiego. Lekarz orzecznik ZUS może przeprowadzić kontrolę na wniosek pracodawcy. Z kolei pracodawca nie może samodzielnie oceniać, czy wydane przez lekarza zwolnienie lekarskie jest zasadne oraz czy pracownik odzyskał zdolność do pracy.
Uprawniony do oceny zdolności wystawienia zwolnienia lekarskiego jest wyłącznie lekarz orzecznik ZUS. Pracodawca ma prawo wystąpić o zbadanie prawidłowości orzekania o czasowej niezdolności do pracy, jeżeli uważa, że pracownik nie jest chory i nadużywa zwolnienia lekarskiego.
Po uzyskaniu zawiadomienia pracodawcy o wykorzystywaniu przez pracownika zwolnienia lekarskiego niezgodnie z przeznaczeniem ZUS wszczyna postępowanie. Na tej podstawie lekarz orzecznik ZUS może:
1) przeprowadzić badanie lekarskie ubezpieczonego w wyznaczonym miejscu (np. w terenowej jednostce organizacyjnej ZUS) lub w miejscu pobytu ubezpieczonego, jeżeli np. stan zdrowia nie pozwala mu stawić się na badanie w wyznaczonym terminie,
2) zażądać od lekarza, który wystawił kontrolowane zaświadczenie lekarskie, udostępnienia dokumentacji medycznej dotyczącej badanej osoby, która była podstawą do wydania tego zwolnienia lekarskiego, albo udzielenia wyjaśnienia i informacji w tej sprawie,
3) skierować osobę ubezpieczoną na badanie specjalistyczne przez lekarza konsultanta ZUS, jeżeli w dokumentacji medycznej dostarczonej przez osobę ubezpieczoną nie ma np. wyników badań specjalistycznych lub zdaniem lekarza orzecznika ZUS wyniki badań są niewystarczające do oceny stanu zdrowia osoby ubezpieczonej,
4) zlecić wykonanie badań pomocniczych w wyznaczonym terminie.
Jeżeli pracownik, który jest na zwolnieniu lekarskim, otrzyma od lekarza orzecznika ZUS wezwanie, powinien dostosować się do poleceń określonych w tym wezwaniu. Oznacza to m.in. obowiązek stawienia się na badanie w wyznaczonym przez ZUS terminie oraz udostępnienia posiadanych wyników badań lekarskich.
Jeżeli pracownik wezwany na badanie przez lekarza orzecznika ZUS nie stawi się na to badanie i nie usprawiedliwi swojej nieobecności, to zwolnienie lekarskie traci ważność od dnia następnego po terminie badania.
PRZYKŁAD
Pracownik dostarczył zwolnienie lekarskie na okres od 26 sierpnia do 4 września 2009 r. Jest to kontynuacja wcześniejszych zwolnień lekarskich pracownika. Na wniosek pracodawcy ZUS wszczął postępowanie o zbadanie, czy zwolnienie lekarskie jest zasadne. ZUS wyznaczył termin badania na 31 sierpnia 2009 r. Pracownik nie stawił się w ZUS na badanie i nie usprawiedliwił swojej nieobecności. W tym przypadku zwolnienie lekarskie wystawione na okres od 26 sierpnia do 4 września 2009 r. straciło ważność 1 września 2009 r. To oznacza, że pracownik miał obowiązek stawić się w pracy 1 września 2009 r., ponieważ od tego dnia jest uważany za zdolnego do pracy i nie ma prawa do zasiłku chorobowego.
Zwolnienie lekarskie traci ważność również w sytuacji, gdy pracownik stawi się na badanie wyznaczone przez lekarza orzecznika ZUS, a lekarz po przeprowadzonym badaniu i analizie dokumentacji medycznej uzna pracownika za zdolnego do pracy. W orzeczeniu lekarz orzecznik określi wcześniejszą datę ustania niezdolności do pracy niż orzeczona na tym zwolnieniu, np. datę badania. W tym przypadku pracownik ma obowiązek stawić się do pracy od dnia wskazanego w orzeczeniu lekarza orzecznika ZUS.
PRZYKŁAD
Lekarz leczący wystawił pracownikowi zwolnienie na okres choroby od 31 sierpnia do 11 września 2009 r. Lekarz orzecznik 8 września 2009 r., po przeprowadzeniu badania pracownika, orzekł, że ubezpieczony odzyskał zdolność do pracy i powinien wrócić do swoich obowiązków od 9 września 2009 r. Od tej daty zwolnienie lekarskie wydane przez lekarza leczącego traci ważność, a pracownik ma obowiązek stawić się w pracy 9 września 2009 r.
Zaświadczenie wydane przez lekarza orzecznika ZUS w wyniku kontroli, określające wcześniejszą datę ustania niezdolności do pracy, jest wystawiane na formularzu ZUS ZLA/K. Pracownik otrzymuje zaświadczenie ZUS ZLA/K w dniu badania z informacją o konieczności doręczenia go pracodawcy.
Jak prawidłowo przeprowadzić kontrolę zwolnienia lekarskiego
Zaświadczenie ZUS ZLA/K jest równoznaczne z zaświadczeniem stwierdzającym brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku wydanym przez lekarza medycyny pracy. Pracodawcy nie wolno dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku.
Anna Michalska
Podstawa prawna:
• art. 59 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (j.t. Dz.U. z 2005 r. Nr 31, poz. 267 z późn.zm.),
• § 7 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 27 lipca 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu wystawiania zaświadczeń lekarskich, wzoru zaświadczenia lekarskiego i zaświadczenia lekarskiego wydanego w wyniku kontroli lekarza orzecznika ZUS (Dz.U. Nr 65, poz. 741).