Każdy przedsiębiorca, który zatrudnia pracowników, jest zobowiązany do przyjmowania od zatrudnionych osób zwolnień lekarskich i innych dokumentów, na podstawie których ustala się prawo do świadczeń z tytułu niezdolności do pracy.
Pierwsza wstępna kontrola, do której są zobowiązani wszyscy płatnicy składek, polega na ustaleniu, czy zwolnienie lekarskie nie zostało sfałszowane oraz czy dokument został wydany zgodnie z przepisami rozporządzenia w sprawie zasad i trybu wystawiania zaświadczeń lekarskich.
Kontrola formalna
Pracodawca ma obowiązek ustalić, czy zwolnienie lekarskie jest oryginalne oraz czy nie zostało przerobione albo podrobione. Istotne jest, że nie można wypłacić zasiłku na podstawie kopii zwolnienia lekarskiego.
Drugi element kontroli formalnej to ustalenie, czy dokument został przez lekarza prawidłowo wypełniony. Jeżeli zwolnienie lekarskie zostało wypełnione błędnie, to należy zwrócić je pracownikowi, żeby uzupełnił braki. Pracodawca może również zwrócić się bezpośrednio do lekarza, który wystawił zwolnienie o uzupełnienie braków lub sprostowanie błędów.
Uzupełnić brak lub sprostować błąd w zwolnieniu lekarskim może nie tylko lekarz, który wystawił zwolnienie, ale również inny lekarz pracujący w przychodni.
Przykład
Pracownik dostarczył zwolnienie lekarskie, na którym brakowało numeru PESEL pracownika i liczby dni zwolnienia lekarskiego. Zakład pracy zwrócił się do pracownika o uzupełnienie zwolnienia lekarskiego. Okazało się, że lekarz, który wystawił zwolnienie lekarskie, jest na miesięcznym urlopie wypoczynkowym. W tej sytuacji braki w zwolnieniu uzupełnił inny lekarz, który zastępował lekarza będącego na urlopie wypoczynkowym.
Kontrola wykorzystywania zwolnienia lekarskiego
Pracodawcy, którzy są uprawnieni do wypłacania świadczeń z tytułu niezdolności do pracy, są również uprawnieni do kontroli tego, jak jest wykorzystywane zwolnienie lekarskie.
Pracodawca nie może oceniać zasadności zwolnienia lekarskiego, gdyż o odzyskaniu zdolności do pracy lub dalszej niezdolności do pracy decyduje lekarz orzecznik ZUS. Natomiast pracodawca może kontrolować, czy pracownik nie wykonuje pracy w trakcie zwolnienia lekarskiego oraz czy nie nadużywa zwolnienia lekarskiego.
Pracodawca przeprowadza kontrolę w miejscu pobytu pracownika. Nie zawsze musi to być miejsce zamieszkania. Pracownik może zmienić miejsce pobytu np. w związku z chorobą, jednak powinien poinformować o tym pracodawcę.
Przykład
Pracownik mieszka samotnie w Warszawie, tutaj pracuje i jest zameldowany. Zachorował i lekarz zalecił, żeby w domu była jeszcze jedna osoba do pomocy. W tej sytuacji pracownik na czas choroby przeprowadził się do swojej rodziny do Grodziska Mazowieckiego. Poinformował o tym wcześniej pracodawcę. Jeżeli pracodawca będzie chciał przeprowadzić kontrolę, czy pracownik stosuje się do poleceń lekarza i czy wykorzystuje zwolnienie lekarskie zgodnie z przeznaczeniem, powinien udać się pod adres wskazany przez pracownika w trakcie jego pobytu w Grodzisku.
Zwolnienie wykorzystywane niezgodnie z przeznaczeniem
Jeżeli pracodawca ma podejrzenia, że pracownik wykorzystuje zwolnienie lekarskie niezgodnie z przeznaczeniem, np. bardzo często choruje albo choruje w okresach, kiedy w firmie jest więcej pracy, albo zwolnienia lekarskie są wystawiane za każdym razem przez innego lekarza, to może przeprowadzić kontrolę, czy pracownik prawidłowo wykorzystuje zwolnienie lekarskie. Taka kontrola polega na odwiedzeniu pracownika w miejscu zamieszkania lub pobytu w trakcie choroby.
Do kontroli pracownika w trakcie zwolnienia lekarskiego upoważniony jest pracodawca jako płatnik świadczeń albo osoby przez niego upoważnione na piśmie. Wzór upoważnienia określa załącznik nr 1 do rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad i trybu kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy oraz formalnej kontroli zaświadczeń lekarskich.
W trakcie kontroli osoby kontrolujące mają prawo wejść do domu lub mieszkania, w którym przebywa pracownik. Jeżeli okaże się, że pracownik wykorzystuje zwolnienie lekarskie niezgodnie z przeznaczeniem, to osoby, które przeprowadzają kontrolę, spisują protokół z przeprowadzonej kontroli, na podstawie którego pracodawca wstrzymuje wypłatę świadczenia od dnia kontroli.
WaŻne!
Protokół sporządza się tylko w przypadku stwierdzenia, że ubezpieczony niewłaściwie wykorzystywał zwolnienie lekarskie od pracy.
Powodem wstrzymania wypłaty świadczenia może być np. to, że podczas kontroli okaże się, iż pracownik:
• wykonuje pracę fizyczną wymagającą dużego wysiłku, a jest na zwolnieniu z powodu urazu kręgosłupa,
• wykonuje prace w ogrodzie, a ma złamaną rękę,
• choć jest przeziębiony myje okna.
Ewentualne wątpliwości co do ustaleń protokołu kontroli rozstrzyga ZUS.
Przykład
Pracownicy, którzy przeprowadzali kontrolę zwolnienia lekarskiego pracownika, kilkakrotnie próbowali dostać się do mieszkania pod adresem, który wskazał pracownik. Nie zastali nikogo w mieszkaniu, dlatego sporządzili odpowiedni protokół, który pracodawca przesłał pracownikowi, dając mu możliwość ustosunkowania się do wyników kontroli. Pracownik w pkt III protokołu kontroli wskazał:
„Niniejszym nie zgadzam się z ustaleniami z przeprowadzonej kontroli. W trakcie kiedy pracownicy pukali do mieszkania, ja nie mogłem podejść i otworzyć drzwi. Zwolnienie lekarskie otrzymałem w związku ze schorzeniami kręgosłupa. Po przeprowadzonej codziennej rehabilitacji, zgodnie z zaleceniem rehabilitanta, powinienem przez 1,5 godziny leżeć w łóżku i nie wstawać. W chwili kiedy pracownicy firmy pukali do drzwi, byłem sam w domu po rehabilitacji. Żona poszła do apteki kupić lekarstwa, a syn był w szkole. Do protokołu dołączam oświadczenie rehabilitanta o zaleceniach dotyczących rehabilitacji”.
Pracodawca przyjął wyjaśnienia pracownika. Na podstawie wyjaśnień oraz załączonego oświadczenia rehabilitanta pracodawca wypłacił pracownikowi zasiłek chorobowy za cały okres zwolnienia lekarskiego.
Edyta Pisarczyk
specjalista z zakresu ubezpieczeń społecznych
Podstawa prawna:
• art. 13 ust. 1 pkt 2, art. 68 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU z 2005 r. nr 31, poz. 267 ze zm.),
• rozporządzenie z 27 lipca 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy oraz formalnej kontroli zaświadczeń lekarskich (DzU nr 65, poz. 743).