Kwestia wypłaty wynagrodzenia za pracę osobie trzeciej ciągle budzi wątpliwości pracodawców. Nie zawsze bowiem jest dla nich oczywiste, czy można wypłacić pensję innej osobie, nie narażając się na zarzut łamania zasad o szczególnej ochronie wynagrodzenia. Jest tak dlatego, że wypłata wynagrodzenia za pracę jest jednym z podstawowych zobowiązań pracodawcy i spełnienie go w sposób prawidłowy wymaga od niego przestrzegania określonych zasad.
Przelew wynagrodzenia na rachunek bankowy
Generalnie pracodawca zobowiązany jest wypłacać wynagrodzenie do rąk pracownika. Od tej zasady istnieją tylko dwa wyjątki. Pracodawca objęty zbiorowym układem pracy może bowiem dogodny dla siebie sposób wypłaty pensji ustalić w drodze rokowań i umieścić w postanowieniach tego aktu. Natomiast pracodawca, u którego układ nie obowiązuje, może zmienić sposób wypłaty na inny niż do rąk pracowników wyłącznie wtedy, gdy uzyska na to ich pisemną zgodę. W żadnym jednak razie nie może on jednostronnie narzucić pracownikom innego sposobu wypłaty pensji.
Pracownik może upoważnić inną osobę
Choć przepisy kodeksu pracy nie przewidują innych odstępstw w zakresie formy wypłaty wynagrodzenia, nie oznacza to jednak, iż zawsze zarobione pieniądze muszą trafiać do rąk pracownika. Niekiedy pracownik zainteresowany jest, aby jego pensję odbierała inna upoważniona przez niego osoba. Przepisy nie określają kręgu osób, którym pracownik może udzielić takiego upoważnienia, a w szczególności nie wymagają, aby był to członek rodziny.
Upoważnienie powinno mieć formę pisemną, a ponadto w sposób niebudzący wątpliwości powinno wskazywać, że chodzi o wynagrodzenie za pracę i wyraźnie określać osobę upoważnioną. Pracownik może upoważnić do odbioru swojej pensji zarówno jednorazowo, jak i przez określony czas. Udzielone upoważnienie może mieć również charakter bezterminowy.
Jeżeli pracownik dostarczy upoważnienie, pracodawca ma obowiązek respektować jego wolę i wypłacić pensję osobie przez niego upoważnionej. Z drugiej jednak strony musi on pamiętać, że dokonanie wypłaty osobie trzeciej bez stosownego upoważnienia stanowić będzie naruszenie przepisów o ochronie wynagrodzenia za pracę, pociągające za sobą określone konsekwencje.
Małżonek odbierze pensję bez upoważnienia
Może się zdarzyć, że pracownik nie będzie mógł odebrać pensji osobiście, np. z powodu choroby, pobytu w delegacji służbowej. Wówczas może uczynić to jego współmałżonek. Takie przejściowe rozwiązanie przewidują przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. I tak, w razie przemijającej przeszkody dotyczącej pracownika, wynagrodzenie może pobrać jego współmałżonek nieposiadający pełnomocnictwa, jeżeli pozostają oni we wspólnym pożyciu. W takim przypadku nie jest potrzebne żadne upoważnienie, chyba że pracownik sprzeciwił się wypłacie pensji współmałżonkowi. Ważne jest natomiast, aby przyczyny uniemożliwiające odbiór pensji miały charakter przemijający.
Wypłata na mocy nakazu sądowego
Inna sytuacja, którą także normują przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, dotyczy szczególnych relacji pomiędzy współmałżonkami. Na mocy nakazu sądowego pracodawca ma bowiem obowiązek wypłacić wynagrodzenie małżonkowi pracownika niezależnie od woli tego drugiego. Sytuacja taka ma miejsce wówczas, gdy jeden z małżonków pozostających we wspólnym pożyciu nie spełnia ciążącego na nim obowiązku przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny. Wówczas sąd może nakazać, ażeby wynagrodzenie za pracę lub inne należności przypadające temu małżonkowi były w całości lub w części wypłacane do rąk drugiego małżonka. Nie jest to możliwe, gdy wspólne pożycie małżonków zostało zerwane. Nakaz taki zachowuje jednak moc mimo ustania po jego wydaniu wspólnego pożycia małżonków, chyba że sąd na wniosek któregoś z małżonków nakaz ten zmieni albo uchyli.
Oprócz wyraźnie wymienionego wynagrodzenia za pracę, w rachubę wchodzić tu będą inne należności wypłacane przez pracodawcę. W praktyce dotyczy to najczęściej wynagrodzenia za pracę z wszelkimi dodatkami (np. za pracę wykonywaną w godzinach nadliczbowych lub w porze nocnej), premii i innych świadczeń związanych ze stosunkiem pracy.
PRZYKŁAD
KONIECZNA ZGODA PRACOWNIKA
Pracodawca zamierza zlikwidować zakładową kasę i dokonywać wypłat w formie bezgotówkowej. Zapis o wypłacie pensji na rachunki bankowe pracowników została zawarty w regulaminie pracy. Kodeks pracy nie dopuszcza możliwości uregulowania tej kwestii w regulaminie pracy czy innych niż układ zbiorowy pracy przepisach zakładowych. Zatem przyjmując w przytoczonej sytuacji, że pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy, na dokonywanie wypłat za pośrednictwem rachunków bankowych musi uzyskać zgodę pracowników. Oświadczenie pracownika wyrażające taką zgodę musi mieć formę pisemną i powinno być przechowywane w prowadzonej przez pracodawcę dokumentacji pracowniczej.
PRZYKŁAD
UPOWAŻNIENIE CZŁONKA RODZINY
Pracownik upoważnił do odbioru wynagrodzenia członka swojej rodziny. Osoba ta chce realizować prawo do odbioru pensji pracownika za pomocą swojego rachunku bankowego. Osoba upoważniona może odbierać pensję pracownika za pośrednictwem rachunku bankowego, którego jest posiadaczem. Nie ma bowiem przeszkód, aby pracownik upoważnił do odbioru swoich zarobków inną osobę, wskazując jednocześnie numer jej rachunku bankowego. Pracownik nie może bowiem zrzec się prawa do wynagrodzenia, a upoważnienie osoby trzeciej jest w takim przypadku jedynie dyspozycją co do odbioru pensji w określony sposób.
Wzór oświadczenia pracownika
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
DANUTA KLUCZ
gp@infor.pl
PODSTAWA PRAWNA
• Art. 86 par. 3 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
• Art. 28 par. 1 i 2 oraz art. 29 ustawy z 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. nr 9, poz. 59 z późn. zm.).