Przedsiębiorca podlega ubezpieczeniom społecznym od momentu rozpoczęcia wykonywania działalności do momentu zaprzestania jej wykonywania. W tym okresie jest zobowiązany do opłacania należnych składek, chyba że zawiesi działalność, a ZUS uzna to zawieszenie za faktyczne zaprzestanie wykonywania działalności.
Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych uważa za prowadzącego działalność gospodarczą osobę, która zgodnie z przepisami o działalności gospodarczej prowadzi zarobkową działalność wykonywaną w sposób zorganizowany i ciągły oraz uzyskała wpis do ewidencji działalności gospodarczej prowadzonej przez prezydentów lub burmistrzów w miastach i wójtów w gminach. Taka osoba przestaje być przedsiębiorcą od daty wykreślenia tego wpisu.
Czy podobnie jak w urzędzie skarbowym również w ZUS mogę zgłosić, że na czas wyjazdu wypoczynkowego chcę zawiesić działalność?
Może Pan wyrejestrować w ZUS działalność, jeśli w tym okresie faktycznie zaprzestanie Pan jej wykonywania.
Przepisy o działalności gospodarczej nie przewidują okresów przerw w działalności. Przewidują jedynie utratę uprawnień do jej prowadzenia związaną z wykreśleniem wpisu do ewidencji działalności gospodarczej. Dlatego na gruncie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, która w tym zakresie odsyła do przepisów o działalności, również nie wprowadzono definicji przerwy czy zawieszenia działalności.
Możliwości zawieszenia opłacania składek na ubezpieczenie zdrowotne nie przewidują przepisy normujące obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego, które w kwestii dotyczącej ustalenia obowiązku ubezpieczenia zdrowotnego odsyłają do przepisów o ubezpieczeniach społecznych.
Przepisy podatkowe definiują pojęcie przerwy w prowadzeniu działalności. Jednak możliwość zawieszenia obowiązku podatkowego w sytuacji przerwy w działalności istnieje tylko w jednym przypadku - zgłoszenia do urzędu skarbowego przerwy w działalności gospodarczej przez osobę prowadzącą działalność gospodarczą opodatkowaną w formie karty podatkowej. Wówczas proporcjonalnie do okresu prowadzenia działalności ulega obniżeniu miesięczny podatek ustalony wobec danej osoby.
WAŻNE!
Zgłoszenie przez takiego przedsiębiorcę przerwy w prowadzeniu działalności służy wyłącznie celom podatkowym i nie wiąże ZUS.
W praktyce zgłoszenie przez przedsiębiorcę przerwy w wykonywaniu działalności czy czasowego zaprzestania jej prowadzenia, bez wykreślenia wpisu do ewidencji działalności, w sytuacjach związanych np. z sezonowością działalności, długotrwałym wyjazdem czy zdarzeniem losowym, może być podstawą do zwolnienia z obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne w tym okresie. Osoba taka nie podlega w tym okresie ubezpieczeniom społecznym. Zaprzestanie wykonywania działalności należy tu jednak rozumieć wąsko. Musi ono polegać na trwałym niepodejmowaniu żadnych działań związanych z działalnością (takich jak uzyskiwanie przychodów, ponoszenie nakładów na działalność, wykonywanie innych czynności związanych z działalnością), jak również zachowań biernych (np. szukanie i oczekiwanie na klienta, gotowość do wykonania usługi).
Mimo że działalność gospodarcza w samej definicji ukierunkowana jest na przynoszenie dochodów, może mieć okresy gorszej koniunktury powodujące straty dla przedsiębiorcy. Nie umożliwia to jednak zniesienia obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne do czasu, gdy działalność faktycznie nie przestanie być prowadzona.
Świadczę usługi w zakresie cyklinowania w ramach prowadzonej jednoosobowej firmy. Nie zawsze mam pracę, więc czasem zawieszałem działalność gospodarczą składając w ZUS odpowiednie druki. ZUS przyjmował je, a teraz zażądał dopłaty składek. Odprowadzałem składki tylko za okres faktycznie przepracowany i tylko wtedy, kiedy były wystawiane faktury. Czy postępowałem prawidłowo?
Na podstawie opisanej przez Pana sytuacji nie można udzielić jednoznacznej odpowiedzi. Jeśli nie zaprzestawał Pan prowadzenia działalności, ale wyrejestrowywał ją w ZUS na okresy, w których nie było klientów, to powinien Pan podlegać ubezpieczeniom również w okresach przerw w świadczeniu usług.
Osoba prowadząca pozarolniczą działalność powinna opłacać składki nie tylko za okres, w którym wykonuje usługi i wystawia rachunki czy faktury, ale także za okres, w którym działalność była prowadzona mimo nieświadczenia usług i nierozliczania się z ich wykonania. Zatem należy opłacać składki również za okresy, w których nie wykonywał Pan usług ze względu na brak klientów, chyba że faktycznie w tym okresie działalność nie była prowadzona (tj. nie dokonywał Pan wydatków związanych z działalnością, nie oczekiwał na klientów itd.). Jeśli działalność faktycznie nie była wykonywana, ma Pan prawo zażądać od ZUS wydania decyzji dotyczącej ustalenia obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne. W przypadku wydania decyzji niekorzystnej, będzie mógł się Pan od niej odwołać do właściwego sądu pracy i ubezpieczeń społecznych.
Przekazanie do ZUS zawiadomienia o zaprzestaniu prowadzenia działalności, które wymaga złożenia właściwych formularzy: ZUS ZWUA (wyrejestrowanie z ubezpieczeń) oraz ZUS ZWPA (wyrejestrowanie płatnika składek) nie jest równoznaczne z uznaniem przez ZUS, że zaprzestano wykonywania tej działalności. Prawidłowość wyrejestrowania z ubezpieczeń może zostać zweryfikowana przez ZUS w przypadku każdego ubezpieczonego, również w przypadku osoby prowadzącej działalność. W razie stwierdzenia, że w danym okresie działalność była jednak wykonywana, ZUS zobowiązuje przedsiębiorcę do złożenia zgłoszeń do ubezpieczeń oraz zapłaty zaległych składek wraz z odsetkami.
Jestem taksówkarzem. W grudniu 2006 r. miałem wypadek po godzinach świadczenia usług przewozowych. Złamałem nogę, a mój samochód uległ zniszczeniu. Na okres, w którym z tego powodu nie wykonywałem działalności, zgłosiłem w ZUS przerwę. ZUS sprawdza teraz, czy miałem podstawy do wyrejestrowania działalności na ten okres. Czy może uznać, że prowadziłem działalność i kazać zapłacić mi za ten okres składki?
Mógł Pan dokonać wyrejestrowania z ubezpieczeń na okres faktycznego niewykonywania działalności. O faktycznym zaprzestaniu prowadzenia działalności przesądza charakter wykonywanej przez Pana działalności - złamana noga uniemożliwiała prowadzenie pojazdu, a ponadto pojazd ten uległ zniszczeniu. Za ten okres ZUS nie powinien żądać od Pana odprowadzenia składek.
Na podstawie wpisu do ewidencji działalności prowadzę jednoosobową firmę jako agent ubezpieczeniowy. Zgłaszam się do ZUS i płacę składki za dni w miesiącu, w których faktycznie wykonuję działalność, tj. podpisuję polisy z klientami. Otrzymałem decyzję ZUS, w której stwierdzono, że podlegam ubezpieczeniom i powinienem opłacać składki również za pozostałe dni. Czy decyzja ZUS jest prawidłowa?
Decyzja ZUS jest prawidłowa - powinien Pan opłacać składki również za okres prowadzenia działalności w charakterze agenta ubezpieczeniowego, a nie tylko za dni, w których podpisywał Pan umowy.
ZUS uznał, że również w dniach, w których nie podpisywał Pan umów, prowadził Pan działalność pozostając w gotowości na przyjęcie klientów. Może to potwierdzać fakt rozliczania w tym okresie przychodów i kosztów z działalności. Może się Pan odwołać od tej decyzji do sądu. Jednak mimo niejednolitego orzecznictwa sądowego w tym zakresie, większość sądów skłania się ku szerokiemu definiowaniu okresu prowadzenia działalności. Sądy nie uznają za czas niepodlegania ubezpieczeniom społecznym okresów, w których przedsiębiorca wyrejestrowywał działalność bez jednoczesnego wykreślenia wpisu do ewidencji tej działalności, jeżeli pozostawał w gotowości na wykonywanie usług wchodzących w jej zakres.
W ramach prowadzonej działalności gospodarczej wynajmuję turystom pokoje w małej nadmorskiej miejscowości. Przy istniejącej konkurencji i braku zainteresowania poza sezonem letnim, w okresie od października do końca marca zawiesiłem działalność, traktując ją jako typową działalność sezonową. Nie wykreśliłem jednak wpisu do ewidencji działalności w gminie na ten okres. W tym czasie nie uzyskiwałem żadnych przychodów z działalności i nie księgowałem żadnych kosztów. Czy postępuję prawidłowo?
Może Pan dokonywać wyrejestrowań z ubezpieczeń i zaprzestać opłacania składek w okresie sezonowego niewykonywania działalności, jeśli w tym czasie nie podejmuje Pan żadnych czynności związanych z działalnością. Oznacza to, że poza nieuzyskiwaniem w tym okresie przychodów i nieodpisywaniem kosztów związanych z działalnością nie powinien Pan np. reklamować w tym czasie swoich usług. Reklama mogłaby zostać uznana za oczekiwanie na ewentualnych turystów (czyli wykonywanie działalności), chyba że w rozpowszechnianych ulotkach reklamowych byłaby informacja, że nie wynajmuje Pan pokoi poza sezonem, tj. od października do kwietnia itp.
• art. 8 ust. 6, art. 13 pkt 4, art. 83 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2007 r. nr 11, poz. 74 ze zm.),
• art. 2, art. 14 ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (DzU nr 173, poz. 1807 ze zm.),
• art. 7-7g ustawy z 19 listopada 1999 r. - Prawo działalności gospodarczej (DzU nr 101, poz. 1178 ze zm.),
• art. 34 ustawy z 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (DzU nr 144, poz. 930 ze zm.).
Orzecznictwo uzupełniające:
• Ustawa z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU nr 137, poz. 887 ze zm.) nie przewiduje „zawieszenia działalności gospodarczej” powodującego brak obowiązku uiszczania składek ubezpieczeniowych, a więc Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie jest upoważniony do zwolnienia ubezpieczonego z tego obowiązku. (Wyrok Sądu Najwyższego z 30 listopada 2005 r., I UK 95/05, OSNP 2006/19-20/311)
• Wykreślenie wpisu pozarolniczej działalności gospodarczej z ewidencji lub odnotowanie przerw w jej prowadzeniu powoduje - na stałe lub okresowo - ustanie obowiązku ubezpieczenia. Zgłoszenie faktycznego zaprzestania prowadzenia działalności gospodarczej tylko w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych może prowadzić do ustania obowiązku ubezpieczenia w przypadku rzeczywistego zaistnienia przerwy w prowadzeniu tej działalności. (Wyrok Sądu Najwyższego z 11 stycznia 2005 r., I UK 105/04, OSNP 2005/13/198)
Andrzej Okułowicz
ekspert w zakresie ubezpieczeń społecznych