RADA
Sposób zapłaty faktury wyrażonej w walucie obcej przez polskiego przedsiębiorcę zależy od treści umowy łączącej strony. Faktury takie powinny być ujmowane w ewidencji VAT (w rejestrze zakupów) w złotówkach. Szczegóły - w uzasadnieniu.
UZASADNIENIE
Od 24 stycznia 2009 r. polskich przedsiębiorców nie dotyczą już praktycznie żadne ograniczenia, jeśli chodzi o rozliczenia w walutach obcych. Spowodowała to nowelizacja przepisów art. 358 Kodeksu cywilnego (likwidacja „zasady walutowości”) oraz uchylenie art. 9 pkt 15 Prawa dewizowego, przez co został zlikwidowany generalny zakaz dokonywania w ramach prowadzonej działalności gospodarczej rozliczeń w walutach obcych między rezydentami.
Po zmianach przepisów polscy przedsiębiorcy (polscy podatnicy VAT) mogą więc zawierać umowy, na podstawie których będą mogli dokonywać rozliczeń w walutach obcych także w przypadku transakcji z polskimi przedsiębiorcami (rozliczenia w walutach obcych z zagranicą były całkowicie dopuszczalne wcześniej, tj. przed 24 stycznia 2009 r.). Naturalną konsekwencją możliwości dokonywania rozliczeń w walutach obcych jest możliwość wystawiania przez polskich przedsiębiorców innym polskim przedsiębiorcom (podatnikom VAT) faktur w walutach obcych. Zatem spółka z o.o. prowadząca działalność w Polsce może wystawiać faktury w walutach obcych. Dotyczy to również faktur wystawianych innym polskim przedsiębiorcom (podatnikom VAT).
Kwestię regulowania zobowiązań w walucie polskiej lub obcej reguluje art. 358 k.c. Przepis ten stanowi, że jeżeli przedmiotem zobowiązania jest suma pieniężna wyrażona w walucie obcej, dłużnik może spełnić świadczenie:
• w walucie polskiej albo
• w walucie obcej - gdy ustawa, orzeczenie sądowe będące źródłem zobowiązania lub czynność prawna (umowa) zastrzega spełnienie świadczenia w walucie obcej.
W przypadku gdy umowa określa zapłatę w walucie obcej, a dłużnik dokonuje zapłaty w walucie polskiej, wartość zobowiązania w walucie obcej należy przeliczyć według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z dnia wymagalności roszczenia, chyba że ustawa, orzeczenie sądowe lub czynność prawna stanowi inaczej (art. 358 § 2 k.c.).
W konsekwencji w przypadku rozliczeń między przedsiębiorcami wyrażonych w walutach obcych możliwe są dwa scenariusze:
1) czynność prawna (a więc umowa zawarta między kontrahentami) zastrzega spełnienie świadczenia w walucie obcej - w takim przypadku dłużnik ma obowiązek dokonać zapłaty w walucie obcej.
PRZYKŁAD 1
Spółka A (polski podatnik VAT) sprzedała spółce B (polski podatnik VAT) towar (stawka 22% VAT). Kwotę należności strony ustaliły w walucie obcej na kwotę 10 000 euro netto plus VAT. Umowa zastrzegała, że świadczenie ma być spełnione w walucie obcej. Spółka A dokonała dostawy towaru 5 maja 2009 r. Tego samego dnia wystawiła spółce B fakturę na kwotę 10 000 euro. Na fakturze spółka A wykazała VAT należny w kwocie 10 000 euro x 22% = = 2200 euro. Kwotę podatku na fakturze spółka A wykazała też w złotówkach. Przeliczenia kwoty VAT oraz przychodu na złote dokonała według kursu z dnia poprzedzającego dzień wystawienia faktury, tj. według kursu z 4 maja 2009 r. (zgodnie z art. 31a ust. 1 ustawy o VAT). Kurs z 4 maja 2009 r. wynosił: 1 euro = 4,3913 PLN. Kwota VAT należnego wykazana w PLN na fakturze wyniosła więc 2200 euro x 4,3913 = 9660,86 zł.
Spółka B dokonała zapłaty w walucie obcej na kwotę 12 200 euro. W ewidencji zakupów VAT spółka B wykazała kwoty wyrażone na fakturze w złotych:
- wartość zakupu: 10 000 euro x 4,3913 = = 43 913 zł,
- VAT naliczony: 2200 euro x 4,3913 = = 9660,86 zł.
Te same kwoty wykazała spółka A w ewidencji sprzedaży VAT.
W związku z zapłatą w walucie obcej w spółce A i w spółce B powstały różnice kursowe w podatku dochodowym.
Ewidencja księgowa w spółce A:
1. Sprzedaż towarów - faktura VAT
Wn „Rozrachunki z odbiorcami” 53 573,86
Ma „VAT należny” 9 660,86
Ma „Przychody ze sprzedaży” 43 913,00
2. Zapłata należności w walucie obcej. Wycena waluty następuje po kursie faktycznym, którym w tym przypadku (zgodnie z polityką rachunkowości spółki) jest kurs kupna stosowany przez bank. Kurs ten wynosił 4,4218 PLN. Wartość otrzymanej należności: 12 200 euro x 4,4218 PLN = 53 945,96 zł
Wn „Rachunek walutowy” 53 945,96
Ma „Rozrachunki z odbiorcami” 53 945,96
3. Rozliczenie różnic kursowych: 12 200 euro x x (4,4218 PLN - 4,3913 PLN) = 372,10 zł
Wn „Rozrachunki z odbiorcami” 372,10
Ma „Przychody finansowe” 372,10
2) czynność prawna (a więc umowa zawarta między kontrahentami) nie zastrzega spełnienia świadczenia w walucie obcej - w takim przypadku dłużnik może dokonać zapłaty zarówno w walucie obcej, jak i w złotówkach; w przypadku wyboru zapłaty w złotówkach właściwym kursem przeliczeniowym jest kurs średni ogłoszony przez NBP z dnia wymagalności roszczenia, chyba że czynność prawna (a więc umowa zawarta między kontrahentami) przewiduje odmienny kurs.
PRZYKŁAD 2
Sytuacja opisana w przykładzie 1. Umowa nie zastrzegała spełnienia świadczenia w walucie obcej. Spółka B dokonała zapłaty w złotówkach. Do przeliczenia zastosowała, zgodnie z zawartą umową, kurs średni NBP z dnia zapłaty (wymagalności roszczenia), który wynosił 4,4520 PLN.
W takim przypadku rozliczenia VAT i przychodów z tytułu sprzedaży (kosztów z tytułu zakupu) nie ulegają zmianie. Kwoty wykazane na fakturze i w ewidencji VAT nie zmieniają się. Ponieważ jednak zapłata nastąpiła w złotych, to powstałe w jej wyniku różnice kursowe nie mogą być uwzględniane dla celów podatku dochodowego (zarówno w spółce A, jak i B). Dla powstania podatkowych różnic kursowych konieczne jest zarówno określenie przychodów na fakturze, jak i otrzymanie zapłaty w walucie obcej.
Ewidencja księgowa w spółce A:
Operacja 1 analogicznie jak w przykładzie 1.
2. Wpływ należności na konto złotówkowe: 12 200 euro x 4,4520 PLN = 54 314,40 zł
Wn „Rachunek bieżący” 54 314,40
Ma „Rozrachunki z odbiorcami” 54 314,40
3. Rozliczenie różnic kursowych: 54 314,40 zł - - 53 573,86 zł = 776,54 zł
Wn „Rozrachunki z odbiorcami” 740,54
Ma „Przychody finansowe” 740,54
Ewidencja pozabilansowa:
Ma „Przychody niepodlegające opodatkowaniu” 740,54
Ewidencja VAT
Przepisy VAT nie określają wprost sposobu ewidencjonowania przez polskich podatników faktur wyrażonych w walutach obcych wystawionych przez innych polskich przedsiębiorców. Nie ulega jednak wątpliwości, że faktury takie powinny być ujmowane w ewidencji VAT (w rejestrze zakupów) w złotówkach (skoro w deklaracjach VAT wykazywane są wyłącznie kwoty w złotówkach).
Polscy podatnicy otrzymujący od innych polskich podatników faktury wyrażone w walutach obcych nie powinni być zmuszeni do przeliczania tych faktur. Należy przypomnieć, że wystawiający fakturę ma obowiązek wykazania w złotówkach na fakturze przynajmniej kwoty podatku (§ 5 ust. 6 rozporządzenia o fakturach). Z tego względu faktury otrzymywane przez polskich podatników od innych polskich podatników zawierają (a przynajmniej powinny zawierać) VAT wyrażony w złotówkach (rzecz jasna dotyczy to faktur dokumentujących sprzedaż opodatkowaną stawkami 3%, 7% oraz 22%). Jeśli przeliczonemu na złotówki podatkowi VAT na fakturach towarzyszy również przeliczona na złote podstawa opodatkowania (cena netto), polscy nabywcy otrzymujący od innych polskich podatników faktury VAT nie muszą dokonywać żadnych przeliczeń przy ewidencjonowaniu tych faktur. W przeciwnym razie muszą (według kursu zastosowanego do przeliczenia kwoty podatku na złote) przeliczyć na złote podstawę opodatkowania (cenę netto) w celu ustalenia wartości netto wykazywanej w pozycjach 46 i 48 deklaracji VAT-7/VAT-7K/VAT-7D.
• art. 358 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. Nr 16, poz. 93; ost.zm. Dz.U. z 2009 r. Nr 79, poz. 662
• § 5 ust. 6 rozporządzenia Ministra Finansów z 28 listopada 2008 r. w sprawie zwrotu podatku niektórym podatnikom, wystawiania faktur, sposobu ich przechowywania oraz listy towarów i usług, do których nie mają zastosowania zwolnienia od podatku od towarów i usług - Dz.U. Nr 212, poz. 1337
• ustawa z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług - Dz.U. Nr 54, poz. 535; ost.zm. Dz.U. z 2009 r. Nr 116, poz. 979
Tomasz Krywan
doradca podatkowy
Wioletta Chaczykowska
księgowa z licencją MF