Zazwyczaj z pracą, szczególnie nużącą i monotonną, kojarzona jest praca przy taśmie. Według sondażu przeprowadzonego przez OBOP pracownicy fizyczni i robotnicy zatrudnieni przy taśmie, to zawody z czołówki tych najbardziej nudnych.
Sortowanie warzyw, stemplowanie kopert, montowanie elementów maszyn, pakowanie wędlin… Przykłady można mnożyć. Są to zajęcia zwykle mało rozwojowe i niedające satysfakcji, a do tego niegwarantujące wysokich zarobków.
Według danych zebranych przez portal wynagrodzenia.pl sortowacz zarabia średnio ok. 2 tys., a pakowacz/konfekcjoner – 1,7 tys. Tak naprawdę wiele zajęć jest monotonnych, nie tylko przy sortowaniu owoców, filetowaniu ryb czy przy taśmie produkcyjnej.
Na nudę narzekają urzędnicy, ochroniarze i przedstawiciele wielu innych zawodów. Zawsze może się jednak trafić praca jeszcze nudniejsza, jeszcze bardziej bezmyślna.
– Chciałam dorobić w wakacje. Rozglądając się za jakąś pracą sezonową, natrafiłam na ofertę pracy w chłodni, przy sortowaniu warzyw. Niska temperatura, której początkowo się obawiałam, nie była wcale najgorsza. Pracowałam tam tylko miesiąc, ale to wystarczyło, by zrozumieć, czym jest monotonia i stres związany z pracą w narzuconym tempie – opowiada Ewelina, studentka pedagogiki.
– Potem pracowałam przy sprzątaniu. Czasem trudno mi było znieść te wszystkie powtarzane po wielekroć czynności, ale kiedy przypominałam sobie poprzednią pracę, było mi lżej – dodaje.
Co więcej, do nudy i automatyzmu samej pracy pracodawcy dokładają jeszcze monotonię związaną z przepisami i ograniczeniami. Praca w ściśle wyznaczonych godzinach, krótkie przerwy, brak elastyczności: nawet za potrzebą w wielu firmach można wychodzić tylko o określonej porze.
Tymczasem, zgodnie z zapisami zawartymi w Kodeksie pracy, pracodawca ma obowiązek organizowania pracy w sposób zapewniający zmniejszenie jej uciążliwości, zwłaszcza pracy monotonnej i pracy w ustalonym z góry tempie.
A jak sami pracownicy radzą sobie z monotonią wynikającą z konieczności wykonywania powtarzalnych czynności?
Czy nuda może być twórcza?
Nuda może czasem być zbawienna. Znudzony monotonią swego zajęcia pracownik może być bardzo twórczy.
Dla przykładu może wymyślić nowe zastosowanie dla danego produktu, sposób na usprawnienie swojej pracy czy choćby wprowadzić do swojego zajęcia choć odrobinę kreatywności.
Ciekawym przykładem jest opis wkładu z atramentem do drukarki, jaki można było znaleźć na stronie internetowej sklepu z tuszami: inkcartridges.uk.com.
Pracownik zajmujący się opisywaniem kartridżów do drukarek spłodził niecodzienny opis produktu... Podpisał się bardzo wymownie: koleś, który codziennie pisze nudne, beznadziejne opisy kartridżów do drukarek. Sfrustrowany, pisze, że przedmiotem jego opisu jest zwykły kartridż, produkt spełniający określoną funkcję i nie ma sensu się nad tym dłużej rozwodzić.
Przyznaje, że ma już serdecznie dość płodzenia tych opisów, żali się na szefa, że narzuca mu nierealne terminy i na współpracowników, którzy tylko markują pracę. Upust frustracji czy może reklama firmy?
Zobacz: Organizacja stanowisk pracy
Dzień jak inne
Zdarza się jednak, że nawet ciekawa, z obiektywnego punktu widzenia, praca może okazać się prawdziwą udręką. Odrębną kwestią jest indywidualna „odporność” na wykonywanie uciążliwych czynności.
Dla jednych praca przy sprzątaniu będzie szczytem monotonii, inni dostrzegą w niej nawet możliwość rozwoju. Gdy jednak czujemy, że swoje zadania zaczynamy wykonywać rutynowo, mimo że z założenia wcale rutynowe nie są, a schemat naszego dnia jest łatwy do przewidzenia, to znak, że pora coś w życiu zawodowym zmienić.
– Po roku pracy w banku zdałam sobie sprawę, że każdy mój dzień wygląda tak samo. Wstaję rano, idę do pracy, a po południu tkwię w korku – mówi pani Aneta. – Któregoś dnia pomyślałam sobie: dosyć. Nie zniosę dłużej tej monotonii, tego, że dokładnie wiem, jak będzie wyglądał mój dzień i jutro, i za tydzień – dodaje. Zaczęła poszukiwania nowej pracy i mimo że nie udało jej się znaleźć od razu, teraz jest zadowolona, że się tak szybko zdecydowała.
Monotonia czy zmęczenie?
Zanim jednak podejmiemy decyzję o zmianie pracy, zastanówmy się, czy nie jesteśmy zwyczajnie zmęczeni. Nieraz nawet parodniowy urlop potrafi zmienić perspektywę. Okazuje się bowiem, iż często mylimy pojęcia, mówiąc o zmęczeniu jak o monotonii lub na odwrót.
Monotonia to rozwijający się powolnie stan zredukowanej aktywności, który może być skutkiem długotrwałego wykonywania czynności jednostajnych. Zmęczenie z kolei definiuje się jako wyrażenie złego samopoczucia połączonego z obniżeniem zdolności do działania, które pojawia się po znacznym wysiłku.
Jest to normalna reakcja organizmu, a zarazem sygnał alarmowy i uruchomienie jego mechanizmów obronnych. Zmęczenie jest efektem monotonii otoczenia, zrutynizowanych czynności i braku zainteresowania pracą. Charakteryzuje się obniżeniem poziomu aktywności organizmu.
Monotonia może być powodem znacznej uciążliwości psychicznej, ponieważ zawiera element niedociążenia emocjonalnego, spowodowanego brakiem lub jednostajnością bodźców i działań oraz niezmienną sytuacją.
W najbardziej rozpoznawalnej formie występuje w stanach bezczynności, długotrwałego oczekiwania, na przykład przy obserwacji wskaźników na ekranie monitora, pulpitu sterowniczego, czy podczas wielogodzinnego prowadzenia pojazdu na autostradzie.
Źródłem monotonii w pracy może być też długotrwała, jednostajna aktywność, na przykład prace montażowe, obsługa taśmy produkcyjnej czy też rutynowe wprowadzanie danych do komputera.
Zobacz serwis: Zarządzanie zespołem
Zgubne skutki monotonii
Najprostsze zadania, o tzw. cząstkowym charakterze (przykładem może być praca przy taśmie) często odbijają się na kondycji psychicznej i fizycznej pracowników.
Osoba wykonująca tego rodzaju pracę traci wiarę w swoją wartość jako pracownika i swojej pracy w ogóle. Im dalej odsuwa się bowiem pracownika od końcowego produktu, tym mniejszą wartość przypisuje on swojej pracy. Jeśli coś nie daje widocznych, realnych efektów, na przykład w postaci gotowego produktu, to trudno o odczucie satysfakcji z zajęcia.
Szczególnie niebezpiecznym skutkiem monotonii jest spadek wydajności pracy i wzrost liczby popełnianych błędów. W wyniku pracy monotonnej następuje bowiem zmęczenie. Nic dziwnego, że monotonia może zagrażać bezpieczeństwu pracy.
Problem ten występuje w różnych rodzajach zawodów, w których czujność decyduje o bezpieczeństwie, np. w zawodzie kierowcy czy kontrolera lotów.
Wobec tego, w zależności od przyczyny powstawania monotonii, należy wybrać metodę jej zapobiegania. Zmniejszenie uciążliwości pracy najłatwiej osiągnąć, stosując nowoczesne rozwiązania techniczne i organizacyjne, uwzględniające możliwości psychofizyczne pracownika: potencjalne uciążliwości i zagrożenia można już bowiem przewidzieć na etapie projektowania stanowiska pracy.
Opracowanie sposobów zapobiegania monotonii powinno nastąpić w wyniku analizy charakteru pracy na konkretnym stanowisku.
Metodą zapobieżenia monotonii może być wprowadzenie zmian w organizacji pracy, głównie zmniejszenie jednostajności procesów zrutynizowanych, na przykład przez:
- wprowadzenie rotacji na stanowiskach pracy monotonnej,
- urozmaicenie treści pracy (np. przez wprowadzenie zadań naprzemiennych),
- ograniczenie liczby powtórzeń czynności, częstotliwości oraz czasu ich trwania podczas zmiany roboczej,
- prowadzenie szkoleń dotyczących sposobów radzenia sobie z problemami monotonii,
- wprowadzenie przerw w pracy,
- zaplanowanie w czasie przerw czynności wymagających od pracownika odmiennej aktywności,
- wprowadzenie urozmaicenia środowiska pracy, np. puszczenie cichej muzyki, a wreszcie
- zapewnienie możliwości awansu, rozwoju, udziału w szkoleniach zawodowych.
Jedną z reakcji na chroniczną monotonię jest wypalenie zawodowe. Istnieje spory odsetek pracowników, którzy odchodzą z firmy, ponieważ są znudzeni obecną pracą.
Odpowiednie wynagrodzenia oraz premie mogą zrekompensować nudę i zmęczenie, jednak bez możliwości awansu, rozwoju, szkolenia, a co za tym idzie – bez satysfakcji z pracy, może okazać się, że pracownicy zaczną szukać ciekawszej oferty.
Źródło: Dyrektywa Rady nr 93/104/WE z dnia 23 listopada 1993 r. (art. 13)
Agnieszka Jastrzębska
19524 - infolinia urzędu pracy
www.zielonalinia.gov.pl