Przepisy Kodeksu cywilnego przewidują, że sąd, z ważnych powodów, może na żądanie poszkodowanego przyznać mu zamiast renty lub jej części odszkodowanie jednorazowe (art. 447 Kodeksu cywilnego, dalej: k.c.). Przyznanie odszkodowania jednorazowego może nastąpić przede wszystkim wtedy, gdy poszkodowany stał się inwalidą, a przyznanie odszkodowania jednorazowego ułatwi mu wykonywanie nowego zawodu.
Możliwość przyznania przez sąd poszkodowanemu odszkodowania jednorazowego jest wyjątkiem od zasady przyznawania świadczeń okresowych w postaci renty. Zasadą jest bowiem przyznanie poszkodowanemu odpowiedniej renty, czyli świadczenia okresowego. Warunki i przesłanki, które uzasadniają przyznanie zamiast renty odszkodowania jednorazowego muszą istnieć w czasie trwania procesu o odszkodowanie.
Odszkodowanie jednorazowe sąd może przyznać nie tylko wtedy, gdy poszkodowany stał się inwalidą. W przepisie art. 447 k.c. użyty jest bowiem zwrot „w szczególności”, co oznacza, że także z innych ważnych powodów sąd może przyznać tego rodzaju świadczenie. Zastąpienie renty jednorazowym odszkodowaniem jest dopuszczalne wtedy, gdy w wyjątkowych sytuacjach odszkodowanie wypłacone jednorazowo jest bardziej korzystne dla poszkodowanego niż renta. Ma to zwłaszcza znaczenie, gdy zapewni mu ono zaspokojenie potrzeb zarówno bieżących, jak i przyszłych, dla których zaspokojenia była przeznaczona renta, a równocześnie wypłata jednorazowego odszkodowania jest korzystniejsza niż renta.
Przeczytaj uważnie: Jak uzyskać zadośćuczynienie?
Ważnym powodem, który uzasadnia wypłatę zamiast renty odszkodowania jednorazowego jest każda istotna, leżąca w interesie poszkodowanego, potrzeba zaspokojenia wydatków.
Sąd może przyznać poszkodowanemu odszkodowanie jednorazowe wówczas, gdy zostanie ustalone, że przyszłe raty renty nie będą mogły być skutecznie egzekwowane, a więc wyrok sądu zasądzający rentę nie będzie w ogóle realizowany. W takiej sytuacji również należy przyjąć, że nastąpiły „ważne powody”, uzasadniające zasądzenie przez sąd odszkodowania jednorazowego.
Polecamy serwis: Spółki
Czy jest możliwe zastąpienie renty przyznaniem poszkodowanemu świadczenia jednorazowego?
Tak, jest to dopuszczalne. Zamiana należnej poszkodowanemu renty na jednorazowe odszkodowanie może nastąpić także w drodze umowy, która ma charakter ugody. W takiej sytuacji zamiana renty na jednorazowe odszkodowanie i wypłacenie tego odszkodowania zwalnia dłużnika z zobowiązania wobec poszkodowanego, jeżeli wysokość szkody była stronom znana w chwili zawarcia ugody. Pogląd taki jest też akceptowany w orzecznictwie sądowym, np. w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 3 maja 1973 r., sygn. akt I PR 87/73.
Jest możliwe zawarcie umowy, na podstawie której poszkodowany otrzymuje zamiast renty jednorazowe odszkodowanie, jeżeli jej zawarcie jest usprawiedliwione ważnymi powodami. Umowa taka nie może jednak objąć ewentualnej szkody, jaka może powstać w przyszłości.