Dominującą zasadą jest odpowiedzialność na zasadzie winy inaczej zwana odpowiedzialnością na zasadach ogólnych jako najczęściej spotykaną formę w stosunkach zobowiązaniowych.
Pojęcie winy na gruncie kodeksu cywilnego nie różni się od pojęcia winy w prawie karnym. Określając winę bierze się pod uwagę nie tylko zachowanie sprawcy oraz jego psychiczne nastawienia, ale także sprzeczność jego działania lub zaniechania z obowiązującymi normami prawnymi lub zasadami współżycia społecznego. Przesłanką winy jest poczytalność.
Zgodnie z polskim prawem osoba, która z jakichkolwiek powodów znajduje się w stanie wyłączającym świadome lub swobodne wyłączenie podjęcie decyzji i wyrażenie woli, nie ponosi odpowiedzialności za wyrządzoną szkodę, chyba że zakłócenie czynności psychicznych było skutkiem świadomego użycia środków odurzających. Istnieje także grupa osób, którym nie można przypisać winy, np. małoletnim do 13 lat, chorym psychicznie, niedorozwiniętym i ułomnym.
Zobacz: Jak zabezpieczyć przedsiębiorstwo przed niewłaściwie wykonanym zobowiązaniem?
Wina to czyn sprawcy mogący być zarówno działaniem i zaniechaniem. Wyróżnia się stopnie winy: umyślność (dolus) i niedbalstwo (culpa).
- umyślność to zamierzone podjęcie działania sprzecznego z regułami postępowania lub powstrzymywanie się od działania, mimo obowiązku czynnego zachowania się (np. przejechanie skrzyżowania na czerwonym świetle przez kierowcę pojazdu).
- niedbalstwo to nieumyślny rodzaj winy, który polega na nie dołożeniu przez sprawców należytej staranności podczas wykonywania zobowiązania (nieodśnieżenie chodnika przez zarządcę terenu).
Podstawowa norma prawna regulująca prawo do odszkodowania zawarta jest w art. 415 kc, który brzmi: „ kto z winy swojej wyrządzi drugiemu szkodę, zobowiązany jest do jej naprawiania”.
Zobacz serwis: Odszkodowania
Edyta Ryś
Autorka jest prawnikiem w kancelarii odszkodowawczej Adiutor Centrum sp.j.